Beleidsplan 2023-2027
Door God en mens bewogen,
Beleidsplan parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, 2023-2027
Wij staan voor U, Heilige Geest,
terwijl wij bijeenkomen in uw naam.
U alleen hebben wij om ons te geleiden,
maak dat U thuis bent in ons hart;
leer ons de weg die wij moeten volgen
en hoe wij deze moeten gaan.
Wij zijn zwakke mensen en zondaars;
laat niet toe dat wij de wanorde bevorderen.
Laat onwetendheid ons niet op de verkeerde weg brengen,
noch partijdigheid ons handelen beïnvloeden.
Maak dat wij in U onze eenheid vinden,
opdat wij samen kunnen gaan naar het eeuwige leven
en ons niet verwijderen
van de weg van de waarheid en van wat juist is.
Dat alles vragen wij U,
die overal en in iedere tijd werkzaam bent,
in de gemeenschap van de Vader en de Zoon,
in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Wanneer de Kerk niet naar buiten treedt om te evangeliseren, verwijst ze alleen maar naar zichzelf (wordt ze zelf-betrokken). Het kwaad dat zich in de loop der tijd ontwikkeld heeft in de kerkelijke instituties heeft zijn wortel in deze zelfbetrokkenheid. Het gaat om een geest van theologisch narcisme. In de Openbaring van Johannes zegt Jezus dat Hij voor de deur staat en klopt. Het is duidelijk dat de tekst bedoelt dat Hij buiten staat en naar binnen wil. Maar ik denk aan de keren dat Jezus klopt opdat we Hem eruit laten gaan. De zelf-betrokken Kerk houdt Jezus binnen en laat Hem niet naar buiten. Wanneer de Kerk zelf-betrokken is, gelooft ze - zonder zich er bewust van te zijn - dat zij zélf het licht is. [... ze valt ten prooi aan het zware kwaad van de spirituele wereldlijkheid die [...] het ergste is wat de Kerk kan overkomen. Ze leeft ervan te gloriëren.
Eenvoudig gezegd zijn er twee kerkvisies: de verkondigende Kerk die buiten zichzelf treedt, die het woord van God eerbiedig beluistert en getrouw verkondigt (Dei Verbum) en de wereldse Kerk die in zichzelf, vanuit zichzelf en voor zichzelf leeft.
Jorge Mario kardinaal Bergoglio SJ (Rome, 2013)
SYNODALE AANPAK totstandkoming beleidsplan en uitvoeringsagenda
De basisvraag die in de synode van bisschoppen in 2023 en 2024 beantwoord zal worden, is de vraag hoe wij als katholieken, geleid door de Heilige Geest, meer communio, meer participatio en meer missio kunnen tonen. Paus Franciscus heeft aan alle leden van onze wereldkerk gevraagd om hier materiaal voor aan te leveren, materiaal dat uiteindelijk zal leiden tot een document waar de bisschoppen in 2023 en 2024 over zullen spreken tijdens de synode.
Input vanuit het bisdom opgehaald: Velen deden mee aan de synodale raadpleging
De resultaten van de gesprekken binnen het bisdom van ‘s-Hertogenbosch werden ingeleverd via de speciale weblink. Dit was dé manier waarop iedereen kon deelnemen en waarop alle input voor het synodedocument van ons bisdom verzameld werd. Vanuit de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, zijn in totaal achttien stukken over alle tien thema’s aangereikt. Om de synode vruchtbaar te laten zijn, gingen we actief met elkaar in gesprek. Binnen het bisdom deden we dat binnen de verschillende diocesane gremia (lekenraad, diakenberaad, priesterraad, kathedraal kapittel, raad voor economische aangelegenheden etc.) maar ook binnen de parochies (met gelovigen, werkgroepen etc.), maar ook daarbuiten. Dat gold dus ook voor deze parochie.
Diocesaan rapport “Hoopvol luisteren naar Gods Geest”
Op basis van al het aangeleverde materiaal is het rapport “Hoopvol luisterend naar Gods Geest” als diocesane synthese van het synodale proces in het bisdom van ’s-Hertogenbosch gepresenteerd. In het synoderapport komen vijf aanbevelingen naar voren:
● Bevorder het gemeenschapsgevoel
● Extra focus op jongeren en vernieuwingen
● Hervorm de leiderschapscultuur
● Investeer meer in vorming en catechese
● Treed meer naar buiten
De diocesane en kerk-provinciale rapporten zijn openbaar gemaakt. Deze zijn, net als het document ter voorbereiding op de continentale fase van het wereldkerkelijke synodale proces, toegestuurd aan alle parochianen en overige geïnteresseerden die aan de verschillende gesprekken en andere activiteiten hebben deelgenomen.
Parochie-synodaal proces over toekomstige beleid en uitvoeringsagenda
De bovenstaande vijf aanbevelingen zijn, op het niveau van deze parochie, verwerkt in het beleidsplan. Dat geldt ook voor eerder aangeleverde en besproken input vanuit de parochianen. Het stuk wordt, na openbaarmaking in januari 2023, met geïnteresseerde parochianen gedurende meerdere sessies synodaal besproken. Waar nodig en mogelijk worden prioriteiten vastgesteld en een begin gemaakt van een uitvoeringsagenda.
VOORWOORD over parochievernieuwing
Hoe houden wij onze geloofsgemeenschap in stand, ook voor de volgende generatie? Blijven wij vasthouden aan een ‘onderhoudskerk’, dan denken wij dat de laatste niet moet vergeten om het licht uit te doen. Of willen wij een missionaire parochie en synodale parochie zijn? Een parochie die gezamenlijk op pad gaat en kijkt waar er kansen en mogelijkheden zijn?
Door God en mens bewogen
Als Kerk hebben we lang in de wind gestaan. Door de ontkerkelijking en ontkerstening moeten we als parochie hoognodig met de opdracht van Christus aan de slag. Tegelijkertijd zien we dat we diepe wortels hebben. We merken dat velen met ons geloven dat het kan: leerling van Jezus zijn of worden in deze moderne tijd. De harde realiteit: op dit moment maken we nauwelijks iemand tot leerling van Jezus. Eerlijk gezegd: dat is niet makkelijk. Toch zien we mensen die bereid zijn als leerlingen van Jezus wegen te zoeken om te groeien in hun geloof en in de Kerk. Mensen die door God en mens bewogen zijn.
Vernieuwen is vooral een kwestie van teruggaan naar de basis. Dat betekent (weer) werk maken van ons geloof en komen tot spirituele verdieping. Dit in een tijd die zich sterk kenmerkt door vervlakking, materialisme en consumentisme. Waarin mensen steeds meer in ‘bubbels’ communiceren en samenleven, de samenleving verder verbrokkelt en algoritmes het denkwerk lijken over te nemen. Wij vinden dat juist nu veel houvast te vinden is in de Heilige Schrift en onze geloofstraditie: oude ankerpunten bij existentiële zingevingsvragen in deze moderne tijd.
Een gastvrije gemeenschap, hoe u ook in het leven staat en wat u ook vindt van de Kerk, wij geloven dat er voor ieder mens een moment in het leven komt waarop vragen over de zin van het leven en het verlangen naar verdieping boven komen drijven. Met die mensen willen wij een gastvrije gemeenschap zijn die getuigt van een levende relatie in Jezus Christus. Hij wijst ons de weg naar een wereld van vrede, vreugde en gerechtigheid: het Koninkrijk van God. Wij willen die weg bewandelen met alle mensen van goede wil en hen uitnodigen om hun talenten in dienst te willen stellen van de kerk en een samenleving waar het evangelie beleefd en beleden wordt. Steeds opnieuw willen we mensen uitnodigen om als leerling van Jezus de relatie met Hem te verdiepen, om met de kracht van de heilige Geest te blijven zoeken naar de zin en betekenis van het van-God-ontvangen-leven.
We vergelijken ons vernieuwingsproces graag met een trektocht. Er is immers geen uitgestippelde route. Ook hebben we niet altijd direct alle antwoorden en oplossingen in onze rugzak. En toch hebben we alle vertrouwen erin dat we goed onderweg zijn. We gaan op zoek naar een energieke groep van parochianen die samen met ondergetekende werkenderwijs bezig de vernieuwingen gaan concretiseren. Gaat u met ons mee?
Pastoor Herman Schaepman
‘Door God en mens bewogen’ vertrekt vanuit God. Wij leven vanuit de door God gegeven genade en antwoorden daarop. Wij houden van Hem en van onze naaste als van onszelf. Daarom worden wij ook door mensen bewogen omwille van de ander als ander, niet omwille van onszelf. Dat heeft Hij - die God én mens is - voorgeleefd: Jezus Christus, de mens-geworden God.
INLEIDING met beleidsuitgangspunten
De eerste taak van de Kerk, dé prioriteit van de parochie, de roeping van de gedoopte
Als gevolg van de toenemende secularisatie is het leven in de parochies de afgelopen tientallen jaren al sterk in beweging gekomen. Welke (blijvende) invloed de recente coronacrisis op dit proces heeft, is op dit moment niet te voorspellen. Niets is meer zoals het was. We proberen de draad van het normale leven terug te vinden, maar tegelijkertijd weten we ook dat we op zoek moeten naar een ‘nieuw normaal’. We zien dat de huidige omstandigheden ons ook kansen bieden om nieuwe wegen in te slaan om de Blijde Boodschap van Jezus Christus te blijven uitdragen. Dat is immers de eerste taak, waartoe wij als gedoopte mensen geroepen zijn: om te leven in navolging van Christus en om zijn evangelie te verkondigen. Het is ons belangrijkste uitgangspunt bij het vormgeven van het beleid voor de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb. Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.” (Mt 28,19-20)
De keuzekerk: uitdaging om Christus te (her-)ontmoeten
Tegelijkertijd zijn we als geloofsgemeenschap - zowel de kerkprovincie in het algemeen, als ons bisdom en deze parochie in het bijzonder - veel kleiner geworden dan in het verleden. Van een volkskerk – of misschien beter gezegd: een servicekerk – zijn we een keuzekerk aan het worden. De organisatie van onze parochie is echter vooral nog afgestemd op het oude model, waarbij als leidraad gold dat je vanaf elke kerktoren de volgende kerk moest kunnen zien liggen. Er is een tijd geweest waarin dit model goed functioneerde, maar we moeten ook reëel zijn: die tijd ligt achter ons en het ziet er niet naar uit dat deze snel zal terugkeren. De vanzelfsprekendheid waarmee vele generaties Brabanders, zeker in onze streek (als je alleen al naar de religiegeschiedenis van Velp kijkt), in een katholieke omgeving zijn opgevoed en gevormd, is er niet meer. De komende tientallen jaren is het ónze taak om het evangelie opnieuw te verkondigen, om mensen kennis te laten maken – of hernieuwd kennis te laten maken – met wat ons zo dierbaar is: het geloof in Christus en zijn sacramenten.
Missionaire gemeenschappen: gedragen op de schouders van de Goede Herder
Dat vraagt van ons een missionaire instelling, waarbij we over grenzen en schaduwen heen durven stappen om mensen te kunnen bereiken die we niet meer langs de vertrouwde wegen ontmoeten. Dit betekent dat wij onze parochie naar deze nieuwe werkelijkheid moeten inrichten. Het heeft geen zin om vast te houden aan structuren die in het verleden goed functioneerden, maar nu niet meer echt dienstbaar zijn aan onze verkondigende opdracht. Twee dingen vragen hierbij onze aandacht: herstructurering en vitalisering.
Deze zijn nauw met elkaar verbonden. Het is onvermijdelijk dat wij onze krachten wijden aan de opbouw van een nieuwe missionaire geloofsgemeenschap die over oude grenzen heen durft te gaan, zodat er ruimte komt voor nieuwe pastorale initiatieven. Daarbij zullen soms ook pijnlijke beslissingen genomen moeten worden. Het is niet overal mogelijk om alle kerkgebouwen in onze parochie te blijven gebruiken voor de eredienst. Meer nog dan tot nu toe, zal door het kerkbestuur gekeken (moeten) worden naar een gehele of gedeeltelijke herbestemming van kerken die minder frequent gebruikt worden of die in financiële zin zwaar op de parochie drukken. Deze pijnlijke, maar onvermijdelijke herstructurering is geen doel op zich, maar vindt plaats om de vitalisering van parochie als missionaire geloofsgemeenschap mogelijk te maken. Is het niet Jezus’ liefde die ons bezielt om als christen te leven? En is het niet de taak van alle gedoopten om Zijn boodschap te verkondigen? Juist in deze tijd, waarin het weleens lijkt alsof steeds minder mensen Christus kennen, is het onze opdracht als geloofsgemeenschap om naar buiten te treden en Hem bekend te maken.
Het is hard werken, met het hart voor de Heer
Iedereen die parochiewerk doet, weet dat vitalisering van het geloof, de hoop en de liefde in de harten van de mensen geen vanzelfsprekendheid is. We komen veel obstakels tegen: drukke agenda’s, oppervlakkige zaken die de aandacht trekken, andere vormen van levensbeschouwing, desinteresse, onverschilligheid en zelfs grote afkeer van het kerkelijk leven. Graag wil het kerkbestuur iedereen bedanken die zich de afgelopen jaren ingezet heeft om deze obstakels te overwinnen en te komen tot creatieve pastorale initiatieven in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Iedereen die met ons meewerkt door gebed en gezamenlijke actie, willen wij van harte steunen en bemoedigen.
De essentie van ons Kerk-zijn: mysterie, gemeenschap, zending In het kader van de vitalisering van onze parochie als missionaire geloofsgemeenschap zijn er drie speerpunten die de essentie van ons Kerk-zijn samenvatten: mysterie, gemeenschap en zending.
Mysterie
Het mysteriekarakter van de parochie vraagt van (de reeds betrokken) parochianen om geloofsverdieping door persoonlijk gebed, liturgie en Bijbels-catechetische vorming. Want om Christus te kunnen verkondigen, moet je Hem eerst zelf leren kennen. Dat kan door catechetische activiteiten binnen de grenzen van onze parochie, maar ook door scholing en opleiding aan het Bonifatiusinstituut (locatie Sint-Janscentrum, Papenhulst 4, ‘s-Hertogenbosch). Het kerkbestuur moedigt parochianen aan hieraan deel te nemen en draagt daarvoor (een deel van) de kosten.
Gemeenschap
De Kerk als gemeenschap vraagt dat deze parochie zich op een zorgzame en liefdevolle wijze om mensen bekommert en om dat mensen ook naar elkaar omzien. Meer dan nu het geval is, moet de parochie een gemeenschap van gemeenschappen worden en daardoor present blijven in onze dorpen en stad. Wij hopen dat zogeheten small christian communities, die hun eigen spiritualiteit bezitten, hun eigen activiteiten ontwikkelen en mensen kansen bieden om hun talenten te ontplooien en daarmee hun verantwoordelijkheid als lekengelovige te nemen, zich binnen het grotere geheel van de parochie gaan en kunnen ontwikkelen tot oases, waar mensen tot rust kunnen komen en hun geloof ten volle kunnen ervaren. Tot op heden is dit niet tot nauwelijks het geval.
Zending
Het zendingsbewustzijn tenslotte groeit daar waar de noden in de samenleving zichtbaar en voelbaar worden gemaakt: de nood aan materiële goederen, waar de diaconie een antwoord op probeert te geven; de nood van de eenzaamheid, waar liefdevolle aandacht en samenwerking een antwoord op is, maar ook de armoede aan diepere zingeving, waarbij we Jezus kunnen laten kloppen aan de deur van het hart: door Hem met liefdevol enthousiasme expliciet aan de orde te stellen in het getuigenis van ons leven en onze woorden.
Bij onze pastorale activiteiten in onze parochie zijn deze drie speerpunten van vitalisering leidend.
Solidariteit: schouders onder materieel draagvlak
Een laatste belangrijk punt dat het kerkbestuur in deze inleiding wil adresseren is het financiële draagvlak van de parochie. Met het kleiner worden van de geloofsgemeenschap is ook het aantal mensen dat bijdraagt aan de plaatselijke kerkgemeenschap kleiner geworden. Het aantal huishoudens dat deelneemt aan de Actie Kerkbalans is, wellicht mede door de coronacrisis, teleurstellend en zorgwekkend laag. De parochie staat er financieel niet rooskleurig voor. Dit is niet van vandaag op morgen op te lossen. Verschillende vrijwilligers doen moeite om de inkomsten uit de kerkbijdrage/Actie Kerkbalans te vergroten. Maar het zit ook een beetje in onze Brabantse volksaard om niet teveel over geld te praten en zeker niet om geld te vragen. Met het oog op de toekomst van onze lokale geloofsgemeenschap is het echter noodzakelijk dat wij de parochianen met enige regelmaat wijzen op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het ook financieel ondersteunen van onze parochie. Vanuit pastoraal, maar ook vanuit zakelijk oogpunt is het wezenlijk een levensvatbare en toekomstbestendige geloofsgemeenschap te creëren.
Vastberaden hoopvol Een missionaire Kerk is een synodale Kerk.
Daarom nodigt het kerkbestuur iedereen van harte uit elkaar eens diep in de ogen te kijken en te bevragen op hoe het er werkelijk mee staat. Het in dit document geformuleerde beleid mag iedereen in dat licht zien. Het is niet bedoeld om het mensen lastig te maken, maar om parochianen over de drempel heen te helpen naar een nieuwe toekomst van de missionaire geloofsgemeenschap in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Het oude en vertrouwde was en is niet slecht, maar soms moeten we ook nieuwe wegen durven inslaan om ons doel te bereiken. Dat is: via liturgie, catechese/verkondiging, diaconie en gemeenschapsopbouw zoveel mogelijk mensen in contact brengen met Christus. Dat kan alleen via vitale geloofsgemeenschappen. Ook de onze dient zich zo te ontwikkelen. Schaalvergroting van de bestuurlijke structuur was volgens het bisdom de beste garantie om ervoor te zorgen dat de beschikbare pastorale krachten daar ingezet kunnen worden, waar ze het meest tot hun recht komen. Samenwerking met actieve en goedgevormde leken zal daarbij ook in de toekomst onontbeerlijk blijven. Als christenen hebben we - van nature ‘vastberaden hoopvol’ - daar volop vertrouwen in.
Het ‘nieuwe normaal’ in het parochieleven
De coronapandemie heeft ons een nieuw begrip geleerd: ‘het nieuwe normaal’. We weten allemaal al vele jaren dat er in onze parochie iets moet veranderen. Maar de noodzaak om in actie te komen, was er niet zolang alles op de vertrouwde wijze voortging. We zullen samen op zoek moeten naar ‘het nieuwe normaal’ in het kerkelijk leven. Het kerkbestuur heeft er alle vertrouwen in dat wij - met elkaar! - in staat zijn om dat nieuw evenwicht te vinden en datgene, wat zich nu aandient als een crisis, om te zetten in nieuwe kansen om Christus opnieuw present te stellen in de Esterse, Gasselse, Graafse en Velpse samenleving.
DE PAROCHIE in cijfers
“De wereld waarin we leven en die we, in al zijn tegenstrijdigheden, geroepen zijn lief te hebben en te dienen, vraagt van de Kerk om haar samenwerking op alle gebieden van haar missie te vergroten. Precies deze manier van synodaliteit is wat God verwacht van de Kerk van het derde millennium."
Paus Franciscus
In 2023 en 2024 vergaderen de bisschoppen in Rome over de synodale Kerk. Kernwoorden daarbij zijn gemeenschap, participatie en zending. Een synodale Kerk is eerst en vooral een Kerk die luistert en daarom vragen stelt.
De fundamentele vraag is eigenlijk heel eenvoudig: “Een synodale Kerk is ‘samen op weg’ bij de verkondiging van het evangelie. Hoe zijn jullie nu ‘samen op weg’ in jullie bisdom, in jullie parochie? En wat moeten jullie volgens de heilige Geest doen om te groeien in jullie ‘samen op weg zijn’?”
Onze bisschop staat een missionaire Kerk voor, een hartelijke Kerk die gastvrij is, maar ook de gesprek zoekt buiten de muren van een kerkgebouw. Hij roept ons op onze verantwoordelijkheid, als gedoopte mensen, te nemen. Zijn toekomstvisie gaat over geloof, over luisterende, betrokken leerlingen van Jezus en over een gemeenschap waarin iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid opneemt voor het welzijn van allen. Daarom draagt een fonds dat zich onder andere inzet voor diaconie en caritas de voornaam van monseigneur De Korte. Tenslotte is familie- en gezinspastoraat een speerpunt van hem. De toekomst van de Kerk ligt immers ook bij kinderen, jongeren en adolescenten. Hierin investeren is een dure plicht. Als parochie steunen wij onze bisschop hierin.
Gedurende het synodale proces zijn alle parochianen en overige geïnteresseerden uitgenodigd met elkaar na te denken over de toekomst van de rooms-katholieke wereldkerk. Tegelijkertijd bleek dat de beleving van de wereldkerk grotendeels samenviel met de ervaringen in de parochie. We hebben veel reacties gekregen, veel gediscussieerd en intensief overleg gevoerd. Met dit in ons achterhoofd hebben we een visie ontwikkeld op de toekomst van onze parochie als missionair en synodaal. Het is de rode draad in dit document waarop we telkens terugvallen. Uiteraard daarover meer bij “Pastoraat”.
Omdat je slechts je weg naar je bestemming weet als je weet waar je vandaan komt, is het goed de vraag te stellen: hoe staan we er nu eigenlijk voor? Hoe vitaal is onze parochie? Laten we daarom eens kijken naar de meest recente cijfers. Die zijn, op z'n zachtst gezegd, niet erg hoopgevend. Of het nu gaat om het aantal parochianen, kerkgangers of vrijwilligers: de aantallen lopen terug en er is sprake van vergrijzing.
Demografie
Onze parochie bestaat uit de plaatsen Escharen, Gassel, Grave en Velp (sinds 1 januari 2022 onderdeel van de gemeente Land van Cuijk). Het aantal inwoners van deze dorpen en stad was op 1 januari 2022 12.494.
(Bijgaande tabel 1. Demografie)
Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (2021) noemt 19,8 procent van de Nederlanders zich rooms-katholiek. Van deze groep gaat nog 13% “regelmatig” naar een religieuze bijeenkomst. Van alle gelovigen in Nederland, kerken de katholieken het slechtst. 55,4% van de Nederlands hangt overigens geen geloof aan.
Op 1 januari 2022 telde onze parochie 6.283 ingeschreven katholieken. Grofweg de helft van de inwoners binnen onze parochiegrenzen is dus katholiek. Het gemiddelde kerkbezoek is laag: 2 tot 3% van de ingeschreven katholieken bezoekt op zondag de Heilige Mis.
Vrijwilligers
Een parochie kan niet zonder de inzet van vrijwilligers. Gelukkig zijn er nog steeds 172 vrijwilligers (inclusief koorleden) die zich met hart en ziel inzetten voor onze parochie en tezamen 308 taken vervullen. Maar de verwachting is dat dit aantal zal dalen. In ons bisdom nam het aantal vrijwilligers de afgelopen jaren met bijna een kwart af. Corona heeft flink huisgehouden in het vrijwilligersbestand, met name als je naar de koren kijkt. De meeste vrijwilligers zijn ook al op leeftijd. Meer dan de helft van alle vrijwilligers in onze parochie is ouder dan 70 jaar. Voor elke vacature staat niet meteen iemand klaar om de taken over te nemen. Het is een illusie te denken dat we op alle locaties genoeg vrijwilligers hebben om de komende jaren op dezelfde weg door te gaan. In Velp zien we dat, op dit moment, het sterkste.
(Bijgaande tabel 2. Vrijwilligers)
Sacramentenbedieningen
Om een goed beeld te krijgen van de vitaliteit van onze parochie kijken we ook naar het aantal sacramentenbedieningen. Ook hier nemen de cijfers af. Dat is in andere parochies evenzo.
(Bijgaande tabel 3. Sacramentenbedieningen plus illustratie)
Het eigene van de sacramentele Kerk is dat zij vieren ziet als een voortgaand proces van ingelijfd worden in het lichaam van Christus. Verlossing is incorporatie, letterlijk in het corpus Christi opgenomen worden. Dat lichaam is op aarde present als de gemeenschap van gelovigen. De doop en de eucharistie zijn hiervan de vorm en wat de eucharistie betreft, herhaalt deze zich een leven lang.
De sacramentele Kerk is gericht op het inlijven van de hele mens in de hele Christus. Het is een holistische spiritualiteit. Dit biedt kansen, omdat in onze maatschappij mensen verschillend aangesproken worden: sommigen meer rationeel (in de verkondiging), anderen meer emotioneel (in liederen, in de aanbidding van Christus), of meer contemplatief of intuïtief (via de symboliek, het aanspreken van zintuigen als de reuk), of meer in de onderlinge interactie en zorg voor elkaar (het communale aspect van deze vorm van kerk zijn). Bovendien staat deze kerkvorm open voor de cultuur om haar heen: zoals Christus mens werd in zijn cultuur, heeft ook zijn lichaam de taak te ‘incarneren’ in de cultuur om haar heen. Welke vorm dat precies krijgt, is dan wel weer een open vraag.
BEHEER en vastgoed
Onze parochie is op 1 april 2012 opgericht na de samenvoeging van de parochies van Escharen, Gassel, Grave en Velp (tot dat moment de pastorale eenheid “Emmaüs”). Tot de parochie behoren de Sint-Lambertuskerk (Escharen), de Sint-Jan de Doperkerk (Gassel), de Sint-Elisabethkerk (Grave) en de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk (Velp). Daarnaast wordt, sinds 2019, nog gebruik gemaakt van de kerk Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen (van voormalig kapucijnenklooster “Emmaüs”) te Velp. Deze kerk is, net als het klooster, eigendom van projectontwikkelaar Roelofs & Haase.
Kerken zijn toonaangevende en karakteristieke gebouwen in de plaats waar zij staan. Vaak zijn ze letterlijk het middelpunt van een dorp of stad. Van oudsher concentreerde zich het religieuze leven in en rond het kerkgebouw. Tot de jaren ’60 van de vorige eeuw had iedere parochie in Nederland één kerkgebouw, met vaak een eigen pastorie ernaast, alsook een eigen pastoor die bijgestaan werd door één of meerdere kapelaans. Op zondagen waren er meerdere HH. Missen voor de grote hoeveelheid kerkgangers. Hoe anders is dat beeld in onze dagen? Het kerkelijke landschap is enorm veranderd: door secularisering en individualisering heeft de kerk de afgelopen decennia veel vitaliteit verloren en zijn er deels andere vormen voor in de plaats gekomen. Religieuze participatie is verdampt en het kerkbezoek onder katholieken is enorm sterk afgenomen. Wij kunnen onze ogen hiervoor niet sluiten.
De coronacrisis heeft een grote invloed op onze geloofsgemeenschap (gehad). Niet alleen in termen van ziekte en overlijden van parochianen, maar ook in versnelde afnemende betrokkenheid (kerkbezoek, sacramentenbediening) en financiële bijdragen aan de parochie. De bisschoppen schrijven in hun Ad Limina-rapport (2022): “Een aantal -vooral oudere- praktiserende gelovigen keerde na de eerste en de tweede coronagolf, toen de maatregelen werden versoepeld, nog niet direct terug naar de kerk. De gewoonte van de kerkgang verdween bij een aantal. Een aantal koorleden haakte definitief af omdat er niet gezongen mocht worden. Ouderen en mensen die tot de risicocategorie behoren bleven soms weg uit vrees met het coronavirus besmet te raken. Parochies begonnen tijdens de eerste coronagolf toen de kerken tijdelijk dicht gingen met het uitzenden van vieringen en catechese via streaming of andere kanalen. Daardoor konden gelovigen thuis de viering volgen en de geestelijke communie ontvangen. Er werden daardoor op sommige plaatsen meer mensen bereikt.”
Het landelijke kerkbezoek onder katholieken is nog steeds niet op het niveau van vóór corona. Het laatst bekende cijfer van mei 2022 laat zien dat 98.600 katholieken een viering in het weekend bezoeken. Dat is een schamele 2,7% van het aantal katholieken. Voor deze parochie is het beeld hetzelfde. Vóór covid-19 vierden veel meer mensen de zondag met de eucharistie.
Het kerkbestuur is zich bewust van de grote opgaven van de Kerk in Europa, in de Nederlandse kerkprovincie, in het bisdom van ‘s-Hertogenbosch. Deze parochie staat voor dezelfde hete vuren. Het oude is voorbij. Tegelijkertijd voelen wij de gezamenlijke verantwoordelijk om naar nieuwe wegen te zoeken om katholieke presentie ook in 2030, 2040 en zelfs in 2050 te hebben in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Om deze verantwoordelijk te volle te nemen, zal het roer om moeten. De geloofsgemeenschap van de toekomst is een netwerk van gelovigen die - dorps- en stadsgrenzen overstijgend - samenkomen rond de H. Eucharistie, elkaar bemoedigen en ondersteunen, en zo de kracht vinden om de opdracht van Jezus Christus vervullen: de liefde van God centraal stellen voor iedere mens en dienstbaar zijn aan anderen in de gemeenschap.
“Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb. Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.” (Mt 28,19-20)
Onze zending - en dus de verantwoordelijkheid van ons doopsel! - serieus nemen, is niet vasthouden aan de plaatsen waar wij zijn, maar erop uittrekken om iedereen in Escharen, Gassel, Grave en Velp leerlingen van Christus te maken, zoals ook wij dat zijn - met vallen en opstaan. Dat betekent voor onze parochie dat er op korte termijn - met evangelische moed - maatregelen genomen móeten worden. Het doel daarvan is ondergeschikt aan de missie van de rooms-katholieke Kerk. Om de missionaire parochie te ontwikkelen en de sacramentele aanwezigheid in onze dorpen en stad zeker te stellen, zullen wij voorwaarden scheppen om de geloofsgemeenschap deze toekomst vol van christelijke hoop te geven.
Iedere andere keuze leidt niet tot het nemen van onze verantwoordelijkheid als christen-katholiek. De realiteit onder ogen zien is iets anders dan met lede ogen toezien hoe de Kerk in onze streken wegkwijnt. Ja, wij zien dat het aantal parochianen afneemt en er nauwelijks aanwas is. Ja, wij zien dat de betrokkenheid bij de parochie niet groter neemt, dat ons vrijwilligersbestand zowel vergrijst als krimpt. Ja, wij zien dat de financiële bijdragen - ‘levend geld’ - kleiner worden (mede als gevolg van de corona-, energie- en koopkrachtcrises). Maar nee, we leggen ons er niet bij neer. Wij doen wat in ons vermogen - en dus binnen onze cirkel van invloed - ligt. Tegelijkertijd zijn er volop tekens van hoop. Tijdens het synodale proces van paus Franciscus in deze parochie zagen wij ‘de levende Kerk in werking’ alsook de honger naar gemeenschap met God, de Kerk en met elkaar. Ook in Escharen, Gassel, Grave en Velp willen mensen groeien in geloof. Als wij de juiste - dappere! - keuzes maken is er volop reden om te geloven in groei. Op de eerste plaats is dat de persoonlijke groei van iedere gelovige die haar/zijn relatie met de drie-ene God verdiept en verrijkt.
De financiële situatie van onze parochie staat onder druk, met name door de kosten voor het instandhouding van kerkgebouwen. Van de totale uitgaven gaat zeker zestig procent naar beheer en gebouwen. Dit is niet realistisch, want een dergelijk uitgavenpatroon doet onrecht aan de primaire taak van de Kerk en dus ook van de parochie, die géén vastgoedorganisatie is tot instandhouding van kerken, overige gebouwen en religieus erfgoed. Hoe belangrijk deze taken zijn, het is niet ‘waartoe wij als Kerk op aarde zijn’.
Mede daarom heeft het bisdom van ‘s-Hertogenbosch reeds in 2012 besloten dat de kerken van Escharen, Gassel en Velp op termijn hun deuren zouden sluiten. Na de decentralisatie van kerksluitingsbeleid (2016) heeft het kerkbestuur hieraan echter vastgehouden. Hierover is van meet af aan klare wijn geschonken. Er zijn ‘parochievergaderingen’ over dit thema geweest in de dorpen (2014), de inwoners van Escharen, Gassel en Velp zijn opgeroepen restauratie- en onderhoudsstichtingen in het leven te roepen naar het voorbeeld van de Stichting Restauratie Sint-Elisabethkerk Grave (2016). Het gewenste resultaat is nimmer bereikt. Vanaf 2014 is er met de voormalige gemeente Grave gewerkt aan een ‘kerkenvisie’. Deze zag in 2021 pas het licht. Bij dit proces zijn van meet af aan de dorpsraden betrokken geweest. Tevens zijn parochianen bij voortduring opgeroepen zich actief uit te spreken over de toekomst van de kerken, waarbij niet is nagelaten hen te wijzen op de gezamenlijke verantwoordelijkheid in dezen. Onder andere daartoe voert het kerkbestuur halfjaarlijks overleg met de heemstichtingen, om zo - in gesprek met inwoners van de dorpen - verantwoording af te leggen over het beleid inzake lokaal religieus erfgoed. (Tijdens de coronapandemie zijn deze overleggen opgeschort. In 2022 zijn deze, gelukkig, weer hervat.)
Het kerkbestuur kiest nadrukkelijk voor de ‘mensen’ en hun zielenheil, en niet voor ‘stenen’. Pastoraat, in de breedste zin van het woord, in een missionaire en synodale parochie worden de ankerpunten voor de toekomst van het katholicisme in Escharen, Gassel, Grave en Velp.
Na een zorgvuldig afwegingsproces, dat reeds in 2012 is begonnen en voortdurend onder de aandacht is gebracht, is vastgesteld dat behoud en exploitatie van alle kerkgebouwen bestemd voor de Goddelijke Eredienst binnen de parochie een te zware belasting voor de toekomst met zich meebrengt, zowel pastoraal als financieel. Het is onvermijdelijk het thema kerksluiting nadrukkelijk te agenderen gedurende de looptijd van dit beleidsplan.
De stip op de horizon is op termijn te groeien naar één geloofsgemeenschap voor Escharen, Gassel, Grave en Velp met één kerkgebouw. De middeleeuwse Sint-Elisabethkerk is vooralsnog, vanwege historie, geografische ligging, vitaliteit, financiële betrokkenheid en facilitaire mogelijkheden, het meest geschikt is de centrale kerk voor de parochie te blijven. Het is te gemakkelijk en onrealistisch te denken dat (onmiddellijke) sluiting van de Sint-Elisabethkerk de grote (of grootste) financiële zorgen van de parochie wegneemt. Dergelijke uitspraken doen immers onrecht aan de belangrijkste taak van onze Kerk en parochie. Tegelijkertijd is het niet ondenkbaar dat de parochie ooit ook deze kerk moet loslaten en verlaten. Daarom ziet het kerkbestuur ruimte voor een tweede kerkgebouw waar gelovigen “van heinde en verre” kunnen samenkomen, te weten de voormalige kloosterkerk aan de Basilius van Bruggelaan te Velp.
De Kerk is geen gebouw, maar een gemeenschap van mensen met een missie. In dat laatste woord ligt ‘beweging’, erop uittrekken, dus besloten en daarmee het oude loslaten en het nieuwe - dat er al is! - omarmen. Het thema ‘kerksluiting’ gaat daarom aan deze parochie niet voorbij. In de periode 2023-2027 zoekt de parochie het interne gesprek over het vormgeven van kerkelijk leven buiten de bestaande kerkgebouwen; de dorpsraden van Escharen en Gassel wordt gevraagd, naar het voorbeeld van Velp, na te denken over de toekomst - lees: herbestemming van de H. Lambertus- respectievelijk H. Johannes de Doperkerk. Hiermee is overigens niet gezegd dat deze ‘dus’ gedurende de looptijd van dit beleidsplan hun deuren sluiten.
Toekomst van de kerken in Velp
Het grootste gedeelte van de onderstaande tekst is reeds in de eerste helft van 2022 openbaar gemaakt via de nieuwsbrief en de website van de parochie. Daarnaast heeft de volgende informatie deel uitgemaakt van het informatiepakket dat het kerkbestuur bezorgd heeft bij de parochianen uit Velp.
Liefst twee kerken binnen de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, zijn opgenomen in het boek met de honderd mooiste kerken van Nederland. Naast de middeleeuwse ‘bisschopskerk’ te Grave is dat de kerk van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen van het voormalige “Emmaüs”-klooster van de minderbroeders kapucijnen te Velp. Dit klooster vormde lange tijd dé bakermat van de kapucijner presentie in Nederland. Klooster en kerk zijn niet slechts om cultuurhistorische en franciscaans-spirituele redenen belangrijk. Doorheen de tijd was dit voor katholieken en andere Godszoekers uit de wijde omgeving een toevluchtsoord waar God gevonden werd, in de sacramenten, mede op de voorspraak van Onze Lieve Vrouwe van Scherpenheuvel en de heiligen Franciscus en Antonius van Padua. Mede daardoor is er een sterke en doorleefde verbondenheid tussen de kapucijnen en de parochie gegroeid. Nooit werd er tevergeefs een beroep gedaan op de broeders. Toen vanuit de minderbroeders, gesteund door de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch, een beroep werd gedaan op de pastoor van deze parochie, heeft hij de liturgische en pastorale verantwoordelijkheid voor het kerkelijke leven in de voormalige kloosterkerk op zich genomen.
Proefperiode
De vorige pastoor is voortvarend aan de slag gegaan. Zo begon hij met het vieren van de eucharistie op dinsdag- en vrijdagavond en op zaterdagen en zondagen om 17.00 uur. Hij investeerde in de verering van Onze Lieve Vrouwe van Scherpenheuvel, waarvan een bijzondere beeltenis zich achterin de kerk bevindt. Ook uitvaarten en de bediening van de overige sacramenten werden toegestaan in de voormalige kloosterkerk. De hoop was dat hierdoor de reikwijdte van het kloosterkerk als vanouds regionaal zou worden, dus de parochiegrenzen overstijgend. Het kerkbestuur heeft de pastoor hierin gesteund en gefaciliteerd. Het was niet bereid huur te betalen voor het gebruik van de kerk, maar wel om de gebruikskosten (waaronder de kosten van kazuifels, liturgische materialen, energie, klein onderhoud enzovoorts) te dragen. Voor het kerkbestuur was niet alleen de ‘wederdienst’ aan de minderbroeders een argument, maar het grijpen van de kans om de vreugde van het evangelie te verkondigen onder een groter publiek dan slechts de eigen parochianen te grijpen.
Coronaperiode
Naast langdurige werkzaamheden op de route naar het Emmaüsklooster heeft de coronacrisis behoorlijk roet in het eten gegooid. Deze, en andere omstandigheden, waaronder het vertrek van de vorige pastoor, maakten dat (de huidige) pastoor en het kerkbestuur zich beraden op de voortzetting van de betrokkenheid bij de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Oud-Velp.
Eind 2021-nu
Enkele recente, hoopgevende ontwikkelingen maken dat pastoor en kerkbestuur de samenwerking met de eigenaar van het kloostercomplex c.s. niet beëindigd hebben. De belangrijkste is de mogelijke hernieuwde presentie van de minderbroeders in Velp. De minister-generaal van de orde heeft een onderzoek naar de mogelijkheden daartoe gelast. De Nederlandse provincie was ooit één van de grootste. De kapucijner spiritualiteit op franciscaanse leest geschoeid, verdient een nieuwe kans om op eigentijdse wijze wortel te schieten. Of dit doorgang vindt en zo ja, of Velp de locatie wordt, is op dit moment niet duidelijk. Omdat Velp dé bakermat van de Nederlandse kapucijnen is en de laatste rustplaats van de minderbroeders, gooit dit klooster, als ‘stilste plekje’ van ons land hoge ogen.
Uitgangspunt
Het kerkbestuur staat zeer positief tegenover een eventuele terugkeer van minderbroeders kapucijnen. De parochie biedt samenwerking aan. Het is bereid om de voorbereidingstijd (tot de daadwerkelijke terugkomst) te overbruggen en, samen met de betrokken broeders, de vorm van samenwerking te bespreken. Hierbij kan tevens gedacht worden aan het ineenslaan van de handen waar het bezinning, catechese en andere evangeliserende impulsen betreft. Hierdoor wordt het plaatselijke overstegen. Door de hartelijke contacten met de orde en met de overige betrokkenen heeft de parochie het vertrouwen dat dit zeer succesvol kan zijn.
Proces
De bal ligt op de eerste plaats bij de orde van de minderbroeders kapucijnen. Als zij definitief voor een nieuwe lente in Nederland kiezen en daarbij in Velp neerstrijken, is de parochie bereid de verantwoordelijkheid voor het kerkelijk leven in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te blijven dragen. De kloosterkerk hoeft dan niet door de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch aan de eredienst onttrokken te worden. Hiermee spreekt het kerkbestuur tevens de bereidheid uit de hieraan verbonden (gebruiks-)kosten te dragen. De financiële-kaderstelling dient op voorhand met het bisdom afgestemd te worden. De gesprekken hierover zijn gaande.
Gevolgen voor de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk
De Onze-Lieve-Vrouwekerk (Oud-Velp) en de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk liggen in hetzelfde dorp, dus vrij dicht bij elkaar. Beide kerken zijn te groot voor het aantal kerkgangers. In beide kerken is het aantal vrijwilligers klein en op leeftijd, waarbij de situatie van de dorpskerk, vooral sinds de opheffing van het gemengd koor, het slechtste is. De HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk is het grootste. Bij vieringen met weinig bezoekers voelt deze kerk leger aan dan de intiemere kloosterkerk. Laatstgenoemde kerk heeft grote, regionale uitstraling om naar buiten te treden. Zowel het klooster, als de kerk en haar barokke interieur (dat bij de honderd mooiste van het land behoort), hebben grote cultuurhistorische waarde en bovenlokale uitstraling. Het complex biedt meer ruimte om, in samenwerking met de kapucijnen, pastorale en evangeliserende taken te verwezenlijken. Ook andere activiteiten kunnen er probleemloos georganiseerd worden. De huidige dorpskerk heeft hiertoe nauwelijks of geen mogelijkheden, dat is op de eerste plaats een Godshuis. Bisdomstaf en kerkbestuur vinden het niet meer van deze tijd om in twee kerken binnen hetzelfde dorp liturgie te vieren.
In de eerste helft van 2022 is de dialoog hierover, op initiatief van het kerkbestuur, geopend. Vóór de zomer vond een oriënterend gesprek met belangstellende parochianen plaats. De vragen en opmerkingen zijn meegenomen in het vervolgtraject. Met een vertegenwoordiging van de Dorpsraad Velp is gesproken over de wederzijdse rollen en verantwoordelijkheden, zodat zowel het in- als het externe proces op een goede wijze vormgegeven zou worden. Voor de tweede openbare bijeenkomst zijn alle parochianen uitgenodigd, die uit Velp middels een persoonlijke brief met achtergrondinformatie. Tijdens dat samenzijn heeft het kerkbestuur het voorgenomen besluit tot sluiting van de HH. Antonius van Paduakerk aan de Tolschestraat openbaargemaakt en toegelicht. De aanwezigen hebben daarbij kanttekeningen geplaatst en vragen gesteld. Gedurende zes weken was er ruimte voor iedereen om een zienswijze in te dienen. Het aantal ingediende zienswijzen betrof negen (9). Eén reactie sprak zich tegen sluiting uit, de overige konden zich vinden in een keuze vóór de kloosterkerk. Allen benadrukten de noodzakelijkheid van een zorgvuldig proces.
In het eerste weekend van november is het besluit tot sluiting van de dorpskerk in Nieuw-Velp wereldkundig gemaakt via onder andere kansel, nieuwsbrief en website. Omwille van de gewenste zorgvuldigheid is een bezwaartermijn van zes weken ingesteld. Hierop kwamen geen (0) reacties.
In de tussentijd heeft het kerkbestuur gesproken met vertegenwoordigers van de Werkgroep Kerkenvisie Velp (onder de paraplu van de genoemde dorpsraad opgezet). Ook is er gesproken met de heemstichtingen van Escharen, Gassel en Velp over kerksluiting in het algemeen en de sluiting van de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk in het bijzonder.
Op 15 december 2022 heeft het kerkbestuur definitief besloten tot sluiting van de kerk aan de Tolschestraat en de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch te verzoeken de kerk aan de Goddelijke Eredienst te onttrekken.
Verduurzaming prioriteit van beheer
Sinds enkele jaren is de Sint-Elisabethkerk een groene kerk. (bijgaand een logo)
Toch verdient verduurzaming grote aandacht. Het kerkbestuur heeft hier bij de Stichting Restauratie Sint-Elisabethkerk Grave op aangedrongen. De huidige parochiekerk moet zo spoedig mogelijk van het gas af. Hiertoe zijn de eerste stappen gezet. Hierbij wordt onder andere gekeken naar moderne infraroodpanelen. Ook wat de dorpskerken betreft wordt hiernaar onderzoek gedaan.
FINANCIËN en fondsenwerving
De parochie heeft een ANBI-status en publiceert dus jaarlijks financiële overzichten op de eigen website. Op deze wijze wordt niet alleen beantwoord aan een verplichting, maar tegelijkertijd inzicht gegeven in de exploitatie van de parochie als geheel. Al sinds enkele jaren is de parochie structureel verliesgevend. De coronacrisis heeft de financiële positie van de parochie drastisch verslechterd. Het gevolg is dat we jaarlijks het eigen vermogen moeten aanspreken. Uiteindelijk zal dit tot een onverantwoorde situatie leiden. Het kerkbestuur neemt haar verantwoordelijkheid om dit tij te keren.
(Bijgaand leest u tabellen rond Baten, Lasten en Resultaat over 2019 en 2020)
Begrotingsbeleid
Het vaste voornemen om met een echte begrotingscyclus te werken is in de periode 2012-2022 niet gehaald. Inmiddels zijn de eerste stappen in de goede richting gezet. Het is immers belangrijk te komen tot een sluitende exploitatie, waarin er méér geld naar de kerntaken van de parochie gaat en minder naar vastgoed & beheer. Het interen op vermogen dient een halt toegebracht te worden.
Actie Kerkbalans
(Bijgaand leest u tabellen)
De bovenstaande cijfers zijn reeds openbaar. Onder andere in diverse nieuwsbrieven medio 2022 is hiervan gewag gemaakt. In de eerste helft van 2022 namen iets meer dan 350 huishoudens deel aan de jaarlijkse Actie Kerkbalans:
Gelet op de kerncijfers en financiën kunnen we niet op de huidige voet verder. Er moet wat gebeuren om onze parochie toekomstbestendig te maken, willen we in 2027 een vitale geloofsgemeenschap kunnen zijn. Structureel zwarte cijfers in de exploitatie is het doel gedurende de looptijd van dit beleidsplan.
Het is belangrijk dat uit een substantiële stijging van ‘levend geld’ en met name de Actie Kerkbalans zichtbaar wordt wat het draagvlak in de parochiekern of bredere lokale gemeenschap is voor het kerkelijk leven dan wel de instandhouding van de kerken. Vanaf 2023 wordt gewerkt met streefbedragen. Gedurende het jaar wordt de tussenstand daarvan bekendgemaakt. Voor 2023 is dat 40.000 euro voor de Actie Kerkbalans. Dit is een forse uitdaging.
PASTORAAT en nieuwe evangelisatie
“Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen
en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest
en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb.
Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.”
(Mt 28,19-20)
Deze woorden van de Heer zijn in feite gericht tot leerlingen van alle tijden en van overal. Ook tot ons. Wij willen als gedoopten onze gemeenschap steeds opnieuw vorm geven.
Steeds opnieuw, omdat de tijden veranderen en wij ook. Dat betekent niet dat alles telkens anders moet zijn, maar wel dat we de belangrijke pijlers van onze geloofsgemeenschap telkens goed moeten bekijken. Hebben ze voldoende draagkracht? Kunnen we ze versterken? Moeten we ze vernieuwen? Gedurende de diocesane fase van paus Franciscus’ synodale proces hebben we alle parochianen en overige belangstellenden uitgenodigd hun dromen en ideeën over de toekomst van de Kerk kenbaar te maken. We hebben veel reacties gekregen, veel gediscussieerd en intensief overleg gevoerd. Met dit in ons achterhoofd hebben we een visie ontwikkeld op de toekomst van onze parochie. We hebben op basis van de vele gesprekken en overige input vijf pijlers vastgesteld waarop we de parochie willen bouwen:
We willen een open, toegankelijke, missionaire en synodale parochie zijn: bij de tijd en dichtbij de mensen. Daarom is de vaststelling van het beleidsplan geen eindpunt van een proces, maar de start ervan.
Het geloof vieren
Het geloof vieren is een belangrijke pijler van onze geloofsgemeenschap. Het liefst vieren we de H. Eucharistie in volle rijkdom: door actief samen te zingen en te bidden, met een koor of een andere muzikale ondersteuning; door te luisteren naar de lezingen uit de H. Schrift en naar de uitleg, waardoor die oude teksten actueel worden; door stilte en bezinning en door het delen van Brood en Wijn, opgetild en getransformeerd tot het échte Lichaam en Bloed van Christus. Maar ook andere vormen van vieren (gebedsdienst, vespers, aanbidding) zijn mogelijk. Willen we ons geloof goed kunnen vieren, dan moeten we die vieringen goed voorbereiden, duidelijk tijd en plaats meedelen, het kerkgebouw mooi maken en mensen laten ervaren dat ze welkom zijn. Bij geloof vieren hoort ook dat we elkaar ontmoeten na de viering, samen koffiedrinken of iets eten; met de pastoor en met elkaar napraten over de inhoud van de viering. Dat zijn heel concreet vormen die het geloof vieren versterken.
H. Eucharistie
Jezus wil elke dag opnieuw in ons geboren worden opdat Hij in ons zijn geboorte tot voltooiing kan brengen tot op de dag van zijn wederkomst. We blijven samen de H. Eucharistie als bron en hoogtepunt vieren, uiteraard op de zondagen alsook doordeweeks.
Escharen: Sint-Lambertuskerk
Tweede zondag van de maand, 09.30 uur.
Gassel: Sint-Jan de Doperkerk
Vierde zondag van de maand, 09.30 uur.
Grave: Catharinahof
Dinsdagmorgen, 10.30 uur. Hierbij zijn ook kerkgangers van buitenaf welkom.
Grave: parochiekerk van Sint-Elisabeth Woensdag tot en met zaterdag, 09.30 uur Zondag, hoogmis om 11.00 uur.
Velp: O.L.V. Onbevlekt Ontvangen- of kloosterkerk
Zondag, 09.30 uur.
Vanaf 1 januari 2023 zullen er, minstens tot en met Pasen, alle zondagen (dus ook de tweede en vierde zondag) vieringen zijn in de kloosterkerk om 09:30 uur. Samenwerking met de minderbroeders kapucijnen maakt de wekelijke zondagsmis mogelijk.
Aanvangstijden zondagsmissen
Onderzocht wordt of een aanpassing van het vieringenrooster mogelijkheden biedt de eucharistievieringen toegankelijker te maken. Hierbij wordt gedacht aan:
HH. Missen op zondag om 09.00 en 10.30 uur (beide met aansluitend ontmoeting);
HH. Missen in Escharen en Gassel op zaterdag, in Grave en Velp op zondag;
HH. Missen op maandag- en dinsdagochtend in de Sint-Elisabethkerk, afhankelijk van de samenwerking, bijvoorbeeld, met de kapucijnen.
Gezinsvieringen, familie- en gezinspastoraat
Gezinsvieringen combineren we met voorbereiding communicanten en vormelingen van oktober tot en met mei. Iedere maand een viering speciaal voor gezinnen. Uiteraard is daarbij een ieder welkom. Aan het einde van het traject vindt een evaluatie met de ouders plaats. Idealiter vissen we uit deze vijver nieuwe mensen om mee te helpen met het familie- en gezinspastoraat voor het volgende jaar.
Samenwerking andere katholieke gemeenschappen als kans
De orde van de minderbroeders-kapucijnen (dus de provinciaal in Duitsland en de minister- generaal te Rome) overwegen een nieuwe start voor de kapucijnen in het Emmaüsklooster. Sinds juli 2022 woont en werkt de Duitse broeder Christophorus Goedereis in Velp. Hij
brengt daar een sabbatical door - maar is ook op een missie vanuit Rome om een nieuwe start voor de kapucijnen in Nederland te onderzoeken én voor te bereiden. Al sinds enige tijd kan hij zich een dergelijk nieuw begin heel goed voorstellen binnen onze parochiegrenzen.
Een eerste stap is dat vanaf januari 2023 iedere zondag een eucharistieviering zal zijn in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van het klooster. Vooralsnog is dit tot Pasen 2023. Vóór die tijd is er meer duidelijkheid over de eventuele terugkomst van de kapucijnen.
Naast de kapucijnen willen wij ook graag in contact blijven met andere bewegingen binnen de katholieke kerk. Kunnen zij en wij iets voor elkaar betekenen. Op dit moment zijn gesprekken gaande met: Neocatechumenale Weg en Priesterbroederschap Sint-Petrus.
Vormen en verdiepen
Jezus spreekt over iedereen tot zijn leerling te maken. Om echt te groeien in ons geloof, moeten we het ook verdiepen. Daarom is catechese nodig voor kinderen en volwassenen. Ter voorbereiding op de Eerste Heilige Communie en het Vormsel; maar ook op andere momenten. Zoals de kindercatechese voorafgaand aan gezinsvieringen, lees- of gespreksgroepen, lezingen en cursussen. Er wordt binnen dit geheel nog geen onderscheid gemaakt tussen familie- en jongerenpastoraat. We willen hiermee ook vrijwilligers - jonger en oud - werven en vormen. Tevens is er een grote behoefte aan themabijeenkomsten om het geloof te verdiepen waarbij iedereen welkom is. Dat kunnen lezingen zijn, maar ook zeker ook andere werkvormen en projecten.
Website, nieuwsbrief, informatiepagina en tijdschrift
Via website en nieuwsbrief worden parochianen en overige belangstellenden op de hoogte gehouden over het reilen en zeilen van de parochie. Deze instrumenten willen we meer en meer gebruiken om het geloof - in de breedste zin - te verkondigen. Daartoe wordt de website in 2023 herzien. Tegelijkertijd vergroten we het bereik van de parochie door op gezette tijden een informatiepagina in Arena Lokaal te vullen. Daarnaast zal er bij gelegenheid een tijdschrift huis-aan-huis worden bezorgd om met prikkelende artikelen mensen tot nadenken te stemmen. Met behulp van oude en nieuwe media wil de parochie in contact treden met de seculiere wereld, al zal de Blijde Boodschap leiden tot tegenspraak en weerstand. Dat was immers in de tijd van Christus en de jonge Kerk niet anders.
Catechese
Naast prikkelende activiteiten voor randkerkelijken, is er dringend behoefte aan verschillende vormen van catechese. Dat is één van de belangrijkste conclusies van de synodale gesprekken in de Nederlandse kerkprovincie én in deze parochie. Naast de kindercatechese rondom de initiatiesacramenten wordt gekeken naar mogelijkheden voor separate activiteiten of bijeenkomsten voor ouders, rondom de doop, de eucharistie of het vormsel bijvoorbeeld. In de advents- en vastentijd zullen er telkens zes catechese- bijeenkomsten zijn. De onderwerpen zijn wisselend. Vanaf 2023 keren de catechetische filmavonden terug. Daarnaast zijn de nieuwe boekjes voor uitvaarten, ziekenzalving en doopsel voorzien van uitleg bij de verschillende onderdelen van de sacramenten (een soort “vierwijzer voor volwassenen”). Gebeds- en catechesekaartjes worden met enige regelmatig gedrukt.
Naast het bovenstaande aanbod, zijn - oude en nieuwe - mogelijkheden:
Katholiek, aangenaam Kennismakingscursus met het katholicisme (10 bijeenkomsten) Aangenaam katholiek Vervolgcursus in 4 (advent) en 6 (vasten) bijeenkomsten Psalmen 6 bijeenkomsten
Bijbelse catechese 6 bijeenkomsten - Genesis (advent)
- David
- Matteüs (A-jaar)
- Marcus (B-jaar)
- Lucas (C-jaar)
- Johannes
- Profeten
- Wijsheidsboeken
Sacramenten
- 6 bijeenkomsten over de sacramenten
Tweede Vaticaans Concilie 6 bijeenkomsten (over de inhoud en niet alleen ‘de geest
van het concilie’ inclusief synodaliteit en onderscheiding)
Spiritualiteit aan de hand van bekende heiligen en andere personen
(6 bijeenkomsten)
Woord van Leven
Hoe geef je het geloof handen en voeten in je dagelijks leven? Daar draait het om in de Woord-van-Leven-groep die in onze parochie actief is. Deze komt eens per maand bijeen. Het gesprek begint, onder het genot van een kopje koffie of thee, met een rondje: vertellen, delen van ieders “nieuws van de afgelopen maand”. Daarna volgt het lezen van het Woord van Leven: een zin uit de Bijbel met een korte uitleg – afkomstig van de Focolare-beweging. Tijdens de open dialoog wordt gedeeld hoe die zin in het concrete leven omgezet kan worden. Het is namelijk fijn om van elkaar te horen hoe eenieder ons geloof in praktijk brengt, in gewone en kleine dingen: thuis, in de familie, op werk, op school, in de winkel, of in het verkeer enz. Ook met deze groep gaan we verder op pad. Deelname van veel meer geïnteresseerde gelovigen is mogelijk en wenselijk.
Gemeenschap van gemeenschappen
Door de fusie zijn wij een gemeenschap van gemeenschappen geworden. Dat kan een gevaar zijn, maar is ook een kans. Het risico is dat elke gemeenschap op zichzelf blijft. Ondanks vele pogingen om ‘beweging’ tussen de toren van de Sint-Elisabethparochie mogelijk te maken, is daarvan nog beperkt sprake. De kans is dat we elkaar versterken en verrijken. Het is daarom belangrijk dat we meer gebruik gaan maken van elkaars kennis en ervaring. Daarom is het van belang dat we weten wat er in onze parochie gebeurt en dat we open staan voor anderen, voor beweging naar elkaar. Er kan uitwisseling van koren plaatsvinden.
Koren
Het parochieel beleidskader Zingt voor de Heer van ganser harte. Een nadere toekomst voor de koren (2016) - na uitgebreide gespreksronden met de koren van Escharen, Gassel, Grave en Velp totstandgekomen - onderdeel van het vorige beleidsplan wordt in de periode 2023-2027 herijkt.
Een kerkkoor is onderdeel van de parochie. Het kerkbestuur benoemt, vergoedt en ontslaat de dirigent en de organist. Het repertoire van het koor staat ten dienste van de liturgie. De liederen passen bij de teksten van het lectionarium (de lezingen van de betreffende zondag in het kerkelijk jaar) en dienen mede tot het mogelijk maken van aanbidding. De keuze wordt overlegd met de pastoor, die ambtshalve eindverantwoordelijke is voor het vieren van de liturgie zoals de Kerk dat vraagt. Het is belangrijk dat een koor de uitdaging aangaat het eigen repertoire vernieuwt en uitbreidt. Voor een koor met een ‘constant’ repertoire is wekelijks repeteren niet noodzakelijk. Vanwege de kwetsbaarheid van de koren en de waarschijnlijke beperking van het aantal kerken, is het - als gezamenlijke parochiegemeenschap! - samen kunnen zingen van nieuwe liederen belangrijk. Daartoe wordt de bundel Hij leeft! van de gemeenschap Emmanuel ingevoerd. Ook worden de ‘geoefende’ elementen van de eerste succesvolle koren-dag (september 2022) in de kerken van de parochie ingevoerd. Het betreft onder andere het steevast zingen van de acclamaties (antwoordpsalm, alleluia, voorafgaand aan het evangelie, tijdens het eucharistisch gebed, bij de zegen en zending). Deze ontwikkeling gaat hand in hand met het stimuleren van volks- of samenzang. De opleiding tot cantor wordt door de parochie vergoed.
Het beleid van het kerkbestuur is erop gericht dat uit vier afzonderlijke parochiekernen één geloofsgemeenschap groeit. Het is daarom belangrijk dat mensen elkaar leren kennen. Zij stimuleert dat door koren in te roosteren in Grave. Vanwege de coronacrisis is dit enkele jaren nauwelijks het geval geweest. Het is belangrijk dit ‘samen zingen’ van de koren uit te bouwen naar:
Basisscholen
In de periode 2023-2027 worden, wat de contacten met de scholen in Escharen, Gassel, Grave en Velp oude initiatieven hernieuwd en nieuwe gelanceerd. De band met het basisonderwijs verdient het om aangehaald te worden. Waar mogelijk wordt een pakket op maat aangeboden aan de (katholieke) basisscholen in de parochie. Zij worden uitgenodigd om in de advents- en kersttijd kerstkaarten voor zieken, ouderen en eenzamen te kleuren. Ook zijn scholen van harte welkom in de kerken om de kerststal te bezoeken. Om de blik van kinderen te verbreden is deelname aan de advents- en/of vastenactie een grote kans.
Dienstbaar zijn
Vanaf het begin hebben christenen voor elkaar gezorgd. We zijn elkaars naasten. We willen de noden binnen onze gemeenschappen proberen te verhelpen of te verlichten: mensen die eenzaam zijn, ouderen, zieken, alleenstaande ouders, vluchtelingen en mensen in armoede. Als geloofsgemeenschap kunnen we dienstbaar zijn aan de samenleving door samenwerking met maatschappelijke organisaties zoals bijvoorbeeld Voedselbank “Land van Cuijk”, “Grave Helpt”, Sociom en Stichting Welzijn Ouderen Grave. Met de Advents- en Vastenactie zorgen we dat mensen in andere delen van de wereld ook hulp krijgen. Het project Grannies2Grannies is hiervan een tastbaar voorbeeld. Het is wezenlijk voor de uitoefening van ons geloof door dergelijke goede werken het verschil te maken. We worden uiteraard gevraagd om nadrukkelijker in te spelen op de in de samenleving levende behoefte aan inspiratie en zingeving. Hiervoor zullen we nog niet-gebaande wegen moeten gaan.
Beleidsplan parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, 2023-2027
Wij staan voor U, Heilige Geest,
terwijl wij bijeenkomen in uw naam.
U alleen hebben wij om ons te geleiden,
maak dat U thuis bent in ons hart;
leer ons de weg die wij moeten volgen
en hoe wij deze moeten gaan.
Wij zijn zwakke mensen en zondaars;
laat niet toe dat wij de wanorde bevorderen.
Laat onwetendheid ons niet op de verkeerde weg brengen,
noch partijdigheid ons handelen beïnvloeden.
Maak dat wij in U onze eenheid vinden,
opdat wij samen kunnen gaan naar het eeuwige leven
en ons niet verwijderen
van de weg van de waarheid en van wat juist is.
Dat alles vragen wij U,
die overal en in iedere tijd werkzaam bent,
in de gemeenschap van de Vader en de Zoon,
in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Wanneer de Kerk niet naar buiten treedt om te evangeliseren, verwijst ze alleen maar naar zichzelf (wordt ze zelf-betrokken). Het kwaad dat zich in de loop der tijd ontwikkeld heeft in de kerkelijke instituties heeft zijn wortel in deze zelfbetrokkenheid. Het gaat om een geest van theologisch narcisme. In de Openbaring van Johannes zegt Jezus dat Hij voor de deur staat en klopt. Het is duidelijk dat de tekst bedoelt dat Hij buiten staat en naar binnen wil. Maar ik denk aan de keren dat Jezus klopt opdat we Hem eruit laten gaan. De zelf-betrokken Kerk houdt Jezus binnen en laat Hem niet naar buiten. Wanneer de Kerk zelf-betrokken is, gelooft ze - zonder zich er bewust van te zijn - dat zij zélf het licht is. [... ze valt ten prooi aan het zware kwaad van de spirituele wereldlijkheid die [...] het ergste is wat de Kerk kan overkomen. Ze leeft ervan te gloriëren.
Eenvoudig gezegd zijn er twee kerkvisies: de verkondigende Kerk die buiten zichzelf treedt, die het woord van God eerbiedig beluistert en getrouw verkondigt (Dei Verbum) en de wereldse Kerk die in zichzelf, vanuit zichzelf en voor zichzelf leeft.
Jorge Mario kardinaal Bergoglio SJ (Rome, 2013)
SYNODALE AANPAK totstandkoming beleidsplan en uitvoeringsagenda
De basisvraag die in de synode van bisschoppen in 2023 en 2024 beantwoord zal worden, is de vraag hoe wij als katholieken, geleid door de Heilige Geest, meer communio, meer participatio en meer missio kunnen tonen. Paus Franciscus heeft aan alle leden van onze wereldkerk gevraagd om hier materiaal voor aan te leveren, materiaal dat uiteindelijk zal leiden tot een document waar de bisschoppen in 2023 en 2024 over zullen spreken tijdens de synode.
Input vanuit het bisdom opgehaald: Velen deden mee aan de synodale raadpleging
De resultaten van de gesprekken binnen het bisdom van ‘s-Hertogenbosch werden ingeleverd via de speciale weblink. Dit was dé manier waarop iedereen kon deelnemen en waarop alle input voor het synodedocument van ons bisdom verzameld werd. Vanuit de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, zijn in totaal achttien stukken over alle tien thema’s aangereikt. Om de synode vruchtbaar te laten zijn, gingen we actief met elkaar in gesprek. Binnen het bisdom deden we dat binnen de verschillende diocesane gremia (lekenraad, diakenberaad, priesterraad, kathedraal kapittel, raad voor economische aangelegenheden etc.) maar ook binnen de parochies (met gelovigen, werkgroepen etc.), maar ook daarbuiten. Dat gold dus ook voor deze parochie.
Diocesaan rapport “Hoopvol luisteren naar Gods Geest”
Op basis van al het aangeleverde materiaal is het rapport “Hoopvol luisterend naar Gods Geest” als diocesane synthese van het synodale proces in het bisdom van ’s-Hertogenbosch gepresenteerd. In het synoderapport komen vijf aanbevelingen naar voren:
● Bevorder het gemeenschapsgevoel
● Extra focus op jongeren en vernieuwingen
● Hervorm de leiderschapscultuur
● Investeer meer in vorming en catechese
● Treed meer naar buiten
De diocesane en kerk-provinciale rapporten zijn openbaar gemaakt. Deze zijn, net als het document ter voorbereiding op de continentale fase van het wereldkerkelijke synodale proces, toegestuurd aan alle parochianen en overige geïnteresseerden die aan de verschillende gesprekken en andere activiteiten hebben deelgenomen.
Parochie-synodaal proces over toekomstige beleid en uitvoeringsagenda
De bovenstaande vijf aanbevelingen zijn, op het niveau van deze parochie, verwerkt in het beleidsplan. Dat geldt ook voor eerder aangeleverde en besproken input vanuit de parochianen. Het stuk wordt, na openbaarmaking in januari 2023, met geïnteresseerde parochianen gedurende meerdere sessies synodaal besproken. Waar nodig en mogelijk worden prioriteiten vastgesteld en een begin gemaakt van een uitvoeringsagenda.
VOORWOORD over parochievernieuwing
Hoe houden wij onze geloofsgemeenschap in stand, ook voor de volgende generatie? Blijven wij vasthouden aan een ‘onderhoudskerk’, dan denken wij dat de laatste niet moet vergeten om het licht uit te doen. Of willen wij een missionaire parochie en synodale parochie zijn? Een parochie die gezamenlijk op pad gaat en kijkt waar er kansen en mogelijkheden zijn?
Door God en mens bewogen
Als Kerk hebben we lang in de wind gestaan. Door de ontkerkelijking en ontkerstening moeten we als parochie hoognodig met de opdracht van Christus aan de slag. Tegelijkertijd zien we dat we diepe wortels hebben. We merken dat velen met ons geloven dat het kan: leerling van Jezus zijn of worden in deze moderne tijd. De harde realiteit: op dit moment maken we nauwelijks iemand tot leerling van Jezus. Eerlijk gezegd: dat is niet makkelijk. Toch zien we mensen die bereid zijn als leerlingen van Jezus wegen te zoeken om te groeien in hun geloof en in de Kerk. Mensen die door God en mens bewogen zijn.
Vernieuwen is vooral een kwestie van teruggaan naar de basis. Dat betekent (weer) werk maken van ons geloof en komen tot spirituele verdieping. Dit in een tijd die zich sterk kenmerkt door vervlakking, materialisme en consumentisme. Waarin mensen steeds meer in ‘bubbels’ communiceren en samenleven, de samenleving verder verbrokkelt en algoritmes het denkwerk lijken over te nemen. Wij vinden dat juist nu veel houvast te vinden is in de Heilige Schrift en onze geloofstraditie: oude ankerpunten bij existentiële zingevingsvragen in deze moderne tijd.
Een gastvrije gemeenschap, hoe u ook in het leven staat en wat u ook vindt van de Kerk, wij geloven dat er voor ieder mens een moment in het leven komt waarop vragen over de zin van het leven en het verlangen naar verdieping boven komen drijven. Met die mensen willen wij een gastvrije gemeenschap zijn die getuigt van een levende relatie in Jezus Christus. Hij wijst ons de weg naar een wereld van vrede, vreugde en gerechtigheid: het Koninkrijk van God. Wij willen die weg bewandelen met alle mensen van goede wil en hen uitnodigen om hun talenten in dienst te willen stellen van de kerk en een samenleving waar het evangelie beleefd en beleden wordt. Steeds opnieuw willen we mensen uitnodigen om als leerling van Jezus de relatie met Hem te verdiepen, om met de kracht van de heilige Geest te blijven zoeken naar de zin en betekenis van het van-God-ontvangen-leven.
We vergelijken ons vernieuwingsproces graag met een trektocht. Er is immers geen uitgestippelde route. Ook hebben we niet altijd direct alle antwoorden en oplossingen in onze rugzak. En toch hebben we alle vertrouwen erin dat we goed onderweg zijn. We gaan op zoek naar een energieke groep van parochianen die samen met ondergetekende werkenderwijs bezig de vernieuwingen gaan concretiseren. Gaat u met ons mee?
Pastoor Herman Schaepman
‘Door God en mens bewogen’ vertrekt vanuit God. Wij leven vanuit de door God gegeven genade en antwoorden daarop. Wij houden van Hem en van onze naaste als van onszelf. Daarom worden wij ook door mensen bewogen omwille van de ander als ander, niet omwille van onszelf. Dat heeft Hij - die God én mens is - voorgeleefd: Jezus Christus, de mens-geworden God.
INLEIDING met beleidsuitgangspunten
De eerste taak van de Kerk, dé prioriteit van de parochie, de roeping van de gedoopte
Als gevolg van de toenemende secularisatie is het leven in de parochies de afgelopen tientallen jaren al sterk in beweging gekomen. Welke (blijvende) invloed de recente coronacrisis op dit proces heeft, is op dit moment niet te voorspellen. Niets is meer zoals het was. We proberen de draad van het normale leven terug te vinden, maar tegelijkertijd weten we ook dat we op zoek moeten naar een ‘nieuw normaal’. We zien dat de huidige omstandigheden ons ook kansen bieden om nieuwe wegen in te slaan om de Blijde Boodschap van Jezus Christus te blijven uitdragen. Dat is immers de eerste taak, waartoe wij als gedoopte mensen geroepen zijn: om te leven in navolging van Christus en om zijn evangelie te verkondigen. Het is ons belangrijkste uitgangspunt bij het vormgeven van het beleid voor de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas: “Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb. Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.” (Mt 28,19-20)
De keuzekerk: uitdaging om Christus te (her-)ontmoeten
Tegelijkertijd zijn we als geloofsgemeenschap - zowel de kerkprovincie in het algemeen, als ons bisdom en deze parochie in het bijzonder - veel kleiner geworden dan in het verleden. Van een volkskerk – of misschien beter gezegd: een servicekerk – zijn we een keuzekerk aan het worden. De organisatie van onze parochie is echter vooral nog afgestemd op het oude model, waarbij als leidraad gold dat je vanaf elke kerktoren de volgende kerk moest kunnen zien liggen. Er is een tijd geweest waarin dit model goed functioneerde, maar we moeten ook reëel zijn: die tijd ligt achter ons en het ziet er niet naar uit dat deze snel zal terugkeren. De vanzelfsprekendheid waarmee vele generaties Brabanders, zeker in onze streek (als je alleen al naar de religiegeschiedenis van Velp kijkt), in een katholieke omgeving zijn opgevoed en gevormd, is er niet meer. De komende tientallen jaren is het ónze taak om het evangelie opnieuw te verkondigen, om mensen kennis te laten maken – of hernieuwd kennis te laten maken – met wat ons zo dierbaar is: het geloof in Christus en zijn sacramenten.
Missionaire gemeenschappen: gedragen op de schouders van de Goede Herder
Dat vraagt van ons een missionaire instelling, waarbij we over grenzen en schaduwen heen durven stappen om mensen te kunnen bereiken die we niet meer langs de vertrouwde wegen ontmoeten. Dit betekent dat wij onze parochie naar deze nieuwe werkelijkheid moeten inrichten. Het heeft geen zin om vast te houden aan structuren die in het verleden goed functioneerden, maar nu niet meer echt dienstbaar zijn aan onze verkondigende opdracht. Twee dingen vragen hierbij onze aandacht: herstructurering en vitalisering.
Deze zijn nauw met elkaar verbonden. Het is onvermijdelijk dat wij onze krachten wijden aan de opbouw van een nieuwe missionaire geloofsgemeenschap die over oude grenzen heen durft te gaan, zodat er ruimte komt voor nieuwe pastorale initiatieven. Daarbij zullen soms ook pijnlijke beslissingen genomen moeten worden. Het is niet overal mogelijk om alle kerkgebouwen in onze parochie te blijven gebruiken voor de eredienst. Meer nog dan tot nu toe, zal door het kerkbestuur gekeken (moeten) worden naar een gehele of gedeeltelijke herbestemming van kerken die minder frequent gebruikt worden of die in financiële zin zwaar op de parochie drukken. Deze pijnlijke, maar onvermijdelijke herstructurering is geen doel op zich, maar vindt plaats om de vitalisering van parochie als missionaire geloofsgemeenschap mogelijk te maken. Is het niet Jezus’ liefde die ons bezielt om als christen te leven? En is het niet de taak van alle gedoopten om Zijn boodschap te verkondigen? Juist in deze tijd, waarin het weleens lijkt alsof steeds minder mensen Christus kennen, is het onze opdracht als geloofsgemeenschap om naar buiten te treden en Hem bekend te maken.
Het is hard werken, met het hart voor de Heer
Iedereen die parochiewerk doet, weet dat vitalisering van het geloof, de hoop en de liefde in de harten van de mensen geen vanzelfsprekendheid is. We komen veel obstakels tegen: drukke agenda’s, oppervlakkige zaken die de aandacht trekken, andere vormen van levensbeschouwing, desinteresse, onverschilligheid en zelfs grote afkeer van het kerkelijk leven. Graag wil het kerkbestuur iedereen bedanken die zich de afgelopen jaren ingezet heeft om deze obstakels te overwinnen en te komen tot creatieve pastorale initiatieven in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Iedereen die met ons meewerkt door gebed en gezamenlijke actie, willen wij van harte steunen en bemoedigen.
De essentie van ons Kerk-zijn: mysterie, gemeenschap, zending In het kader van de vitalisering van onze parochie als missionaire geloofsgemeenschap zijn er drie speerpunten die de essentie van ons Kerk-zijn samenvatten: mysterie, gemeenschap en zending.
Mysterie
Het mysteriekarakter van de parochie vraagt van (de reeds betrokken) parochianen om geloofsverdieping door persoonlijk gebed, liturgie en Bijbels-catechetische vorming. Want om Christus te kunnen verkondigen, moet je Hem eerst zelf leren kennen. Dat kan door catechetische activiteiten binnen de grenzen van onze parochie, maar ook door scholing en opleiding aan het Bonifatiusinstituut (locatie Sint-Janscentrum, Papenhulst 4, ‘s-Hertogenbosch). Het kerkbestuur moedigt parochianen aan hieraan deel te nemen en draagt daarvoor (een deel van) de kosten.
Gemeenschap
De Kerk als gemeenschap vraagt dat deze parochie zich op een zorgzame en liefdevolle wijze om mensen bekommert en om dat mensen ook naar elkaar omzien. Meer dan nu het geval is, moet de parochie een gemeenschap van gemeenschappen worden en daardoor present blijven in onze dorpen en stad. Wij hopen dat zogeheten small christian communities, die hun eigen spiritualiteit bezitten, hun eigen activiteiten ontwikkelen en mensen kansen bieden om hun talenten te ontplooien en daarmee hun verantwoordelijkheid als lekengelovige te nemen, zich binnen het grotere geheel van de parochie gaan en kunnen ontwikkelen tot oases, waar mensen tot rust kunnen komen en hun geloof ten volle kunnen ervaren. Tot op heden is dit niet tot nauwelijks het geval.
Zending
Het zendingsbewustzijn tenslotte groeit daar waar de noden in de samenleving zichtbaar en voelbaar worden gemaakt: de nood aan materiële goederen, waar de diaconie een antwoord op probeert te geven; de nood van de eenzaamheid, waar liefdevolle aandacht en samenwerking een antwoord op is, maar ook de armoede aan diepere zingeving, waarbij we Jezus kunnen laten kloppen aan de deur van het hart: door Hem met liefdevol enthousiasme expliciet aan de orde te stellen in het getuigenis van ons leven en onze woorden.
Bij onze pastorale activiteiten in onze parochie zijn deze drie speerpunten van vitalisering leidend.
Solidariteit: schouders onder materieel draagvlak
Een laatste belangrijk punt dat het kerkbestuur in deze inleiding wil adresseren is het financiële draagvlak van de parochie. Met het kleiner worden van de geloofsgemeenschap is ook het aantal mensen dat bijdraagt aan de plaatselijke kerkgemeenschap kleiner geworden. Het aantal huishoudens dat deelneemt aan de Actie Kerkbalans is, wellicht mede door de coronacrisis, teleurstellend en zorgwekkend laag. De parochie staat er financieel niet rooskleurig voor. Dit is niet van vandaag op morgen op te lossen. Verschillende vrijwilligers doen moeite om de inkomsten uit de kerkbijdrage/Actie Kerkbalans te vergroten. Maar het zit ook een beetje in onze Brabantse volksaard om niet teveel over geld te praten en zeker niet om geld te vragen. Met het oog op de toekomst van onze lokale geloofsgemeenschap is het echter noodzakelijk dat wij de parochianen met enige regelmaat wijzen op onze gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het ook financieel ondersteunen van onze parochie. Vanuit pastoraal, maar ook vanuit zakelijk oogpunt is het wezenlijk een levensvatbare en toekomstbestendige geloofsgemeenschap te creëren.
Vastberaden hoopvol Een missionaire Kerk is een synodale Kerk.
Daarom nodigt het kerkbestuur iedereen van harte uit elkaar eens diep in de ogen te kijken en te bevragen op hoe het er werkelijk mee staat. Het in dit document geformuleerde beleid mag iedereen in dat licht zien. Het is niet bedoeld om het mensen lastig te maken, maar om parochianen over de drempel heen te helpen naar een nieuwe toekomst van de missionaire geloofsgemeenschap in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Het oude en vertrouwde was en is niet slecht, maar soms moeten we ook nieuwe wegen durven inslaan om ons doel te bereiken. Dat is: via liturgie, catechese/verkondiging, diaconie en gemeenschapsopbouw zoveel mogelijk mensen in contact brengen met Christus. Dat kan alleen via vitale geloofsgemeenschappen. Ook de onze dient zich zo te ontwikkelen. Schaalvergroting van de bestuurlijke structuur was volgens het bisdom de beste garantie om ervoor te zorgen dat de beschikbare pastorale krachten daar ingezet kunnen worden, waar ze het meest tot hun recht komen. Samenwerking met actieve en goedgevormde leken zal daarbij ook in de toekomst onontbeerlijk blijven. Als christenen hebben we - van nature ‘vastberaden hoopvol’ - daar volop vertrouwen in.
Het ‘nieuwe normaal’ in het parochieleven
De coronapandemie heeft ons een nieuw begrip geleerd: ‘het nieuwe normaal’. We weten allemaal al vele jaren dat er in onze parochie iets moet veranderen. Maar de noodzaak om in actie te komen, was er niet zolang alles op de vertrouwde wijze voortging. We zullen samen op zoek moeten naar ‘het nieuwe normaal’ in het kerkelijk leven. Het kerkbestuur heeft er alle vertrouwen in dat wij - met elkaar! - in staat zijn om dat nieuw evenwicht te vinden en datgene, wat zich nu aandient als een crisis, om te zetten in nieuwe kansen om Christus opnieuw present te stellen in de Esterse, Gasselse, Graafse en Velpse samenleving.
DE PAROCHIE in cijfers
“De wereld waarin we leven en die we, in al zijn tegenstrijdigheden, geroepen zijn lief te hebben en te dienen, vraagt van de Kerk om haar samenwerking op alle gebieden van haar missie te vergroten. Precies deze manier van synodaliteit is wat God verwacht van de Kerk van het derde millennium."
Paus Franciscus
In 2023 en 2024 vergaderen de bisschoppen in Rome over de synodale Kerk. Kernwoorden daarbij zijn gemeenschap, participatie en zending. Een synodale Kerk is eerst en vooral een Kerk die luistert en daarom vragen stelt.
De fundamentele vraag is eigenlijk heel eenvoudig: “Een synodale Kerk is ‘samen op weg’ bij de verkondiging van het evangelie. Hoe zijn jullie nu ‘samen op weg’ in jullie bisdom, in jullie parochie? En wat moeten jullie volgens de heilige Geest doen om te groeien in jullie ‘samen op weg zijn’?”
Onze bisschop staat een missionaire Kerk voor, een hartelijke Kerk die gastvrij is, maar ook de gesprek zoekt buiten de muren van een kerkgebouw. Hij roept ons op onze verantwoordelijkheid, als gedoopte mensen, te nemen. Zijn toekomstvisie gaat over geloof, over luisterende, betrokken leerlingen van Jezus en over een gemeenschap waarin iedereen zijn of haar verantwoordelijkheid opneemt voor het welzijn van allen. Daarom draagt een fonds dat zich onder andere inzet voor diaconie en caritas de voornaam van monseigneur De Korte. Tenslotte is familie- en gezinspastoraat een speerpunt van hem. De toekomst van de Kerk ligt immers ook bij kinderen, jongeren en adolescenten. Hierin investeren is een dure plicht. Als parochie steunen wij onze bisschop hierin.
Gedurende het synodale proces zijn alle parochianen en overige geïnteresseerden uitgenodigd met elkaar na te denken over de toekomst van de rooms-katholieke wereldkerk. Tegelijkertijd bleek dat de beleving van de wereldkerk grotendeels samenviel met de ervaringen in de parochie. We hebben veel reacties gekregen, veel gediscussieerd en intensief overleg gevoerd. Met dit in ons achterhoofd hebben we een visie ontwikkeld op de toekomst van onze parochie als missionair en synodaal. Het is de rode draad in dit document waarop we telkens terugvallen. Uiteraard daarover meer bij “Pastoraat”.
Omdat je slechts je weg naar je bestemming weet als je weet waar je vandaan komt, is het goed de vraag te stellen: hoe staan we er nu eigenlijk voor? Hoe vitaal is onze parochie? Laten we daarom eens kijken naar de meest recente cijfers. Die zijn, op z'n zachtst gezegd, niet erg hoopgevend. Of het nu gaat om het aantal parochianen, kerkgangers of vrijwilligers: de aantallen lopen terug en er is sprake van vergrijzing.
Demografie
Onze parochie bestaat uit de plaatsen Escharen, Gassel, Grave en Velp (sinds 1 januari 2022 onderdeel van de gemeente Land van Cuijk). Het aantal inwoners van deze dorpen en stad was op 1 januari 2022 12.494.
(Bijgaande tabel 1. Demografie)
Volgens de laatste cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (2021) noemt 19,8 procent van de Nederlanders zich rooms-katholiek. Van deze groep gaat nog 13% “regelmatig” naar een religieuze bijeenkomst. Van alle gelovigen in Nederland, kerken de katholieken het slechtst. 55,4% van de Nederlands hangt overigens geen geloof aan.
Op 1 januari 2022 telde onze parochie 6.283 ingeschreven katholieken. Grofweg de helft van de inwoners binnen onze parochiegrenzen is dus katholiek. Het gemiddelde kerkbezoek is laag: 2 tot 3% van de ingeschreven katholieken bezoekt op zondag de Heilige Mis.
Vrijwilligers
Een parochie kan niet zonder de inzet van vrijwilligers. Gelukkig zijn er nog steeds 172 vrijwilligers (inclusief koorleden) die zich met hart en ziel inzetten voor onze parochie en tezamen 308 taken vervullen. Maar de verwachting is dat dit aantal zal dalen. In ons bisdom nam het aantal vrijwilligers de afgelopen jaren met bijna een kwart af. Corona heeft flink huisgehouden in het vrijwilligersbestand, met name als je naar de koren kijkt. De meeste vrijwilligers zijn ook al op leeftijd. Meer dan de helft van alle vrijwilligers in onze parochie is ouder dan 70 jaar. Voor elke vacature staat niet meteen iemand klaar om de taken over te nemen. Het is een illusie te denken dat we op alle locaties genoeg vrijwilligers hebben om de komende jaren op dezelfde weg door te gaan. In Velp zien we dat, op dit moment, het sterkste.
(Bijgaande tabel 2. Vrijwilligers)
Sacramentenbedieningen
Om een goed beeld te krijgen van de vitaliteit van onze parochie kijken we ook naar het aantal sacramentenbedieningen. Ook hier nemen de cijfers af. Dat is in andere parochies evenzo.
(Bijgaande tabel 3. Sacramentenbedieningen plus illustratie)
Het eigene van de sacramentele Kerk is dat zij vieren ziet als een voortgaand proces van ingelijfd worden in het lichaam van Christus. Verlossing is incorporatie, letterlijk in het corpus Christi opgenomen worden. Dat lichaam is op aarde present als de gemeenschap van gelovigen. De doop en de eucharistie zijn hiervan de vorm en wat de eucharistie betreft, herhaalt deze zich een leven lang.
De sacramentele Kerk is gericht op het inlijven van de hele mens in de hele Christus. Het is een holistische spiritualiteit. Dit biedt kansen, omdat in onze maatschappij mensen verschillend aangesproken worden: sommigen meer rationeel (in de verkondiging), anderen meer emotioneel (in liederen, in de aanbidding van Christus), of meer contemplatief of intuïtief (via de symboliek, het aanspreken van zintuigen als de reuk), of meer in de onderlinge interactie en zorg voor elkaar (het communale aspect van deze vorm van kerk zijn). Bovendien staat deze kerkvorm open voor de cultuur om haar heen: zoals Christus mens werd in zijn cultuur, heeft ook zijn lichaam de taak te ‘incarneren’ in de cultuur om haar heen. Welke vorm dat precies krijgt, is dan wel weer een open vraag.
BEHEER en vastgoed
Onze parochie is op 1 april 2012 opgericht na de samenvoeging van de parochies van Escharen, Gassel, Grave en Velp (tot dat moment de pastorale eenheid “Emmaüs”). Tot de parochie behoren de Sint-Lambertuskerk (Escharen), de Sint-Jan de Doperkerk (Gassel), de Sint-Elisabethkerk (Grave) en de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk (Velp). Daarnaast wordt, sinds 2019, nog gebruik gemaakt van de kerk Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen (van voormalig kapucijnenklooster “Emmaüs”) te Velp. Deze kerk is, net als het klooster, eigendom van projectontwikkelaar Roelofs & Haase.
Kerken zijn toonaangevende en karakteristieke gebouwen in de plaats waar zij staan. Vaak zijn ze letterlijk het middelpunt van een dorp of stad. Van oudsher concentreerde zich het religieuze leven in en rond het kerkgebouw. Tot de jaren ’60 van de vorige eeuw had iedere parochie in Nederland één kerkgebouw, met vaak een eigen pastorie ernaast, alsook een eigen pastoor die bijgestaan werd door één of meerdere kapelaans. Op zondagen waren er meerdere HH. Missen voor de grote hoeveelheid kerkgangers. Hoe anders is dat beeld in onze dagen? Het kerkelijke landschap is enorm veranderd: door secularisering en individualisering heeft de kerk de afgelopen decennia veel vitaliteit verloren en zijn er deels andere vormen voor in de plaats gekomen. Religieuze participatie is verdampt en het kerkbezoek onder katholieken is enorm sterk afgenomen. Wij kunnen onze ogen hiervoor niet sluiten.
De coronacrisis heeft een grote invloed op onze geloofsgemeenschap (gehad). Niet alleen in termen van ziekte en overlijden van parochianen, maar ook in versnelde afnemende betrokkenheid (kerkbezoek, sacramentenbediening) en financiële bijdragen aan de parochie. De bisschoppen schrijven in hun Ad Limina-rapport (2022): “Een aantal -vooral oudere- praktiserende gelovigen keerde na de eerste en de tweede coronagolf, toen de maatregelen werden versoepeld, nog niet direct terug naar de kerk. De gewoonte van de kerkgang verdween bij een aantal. Een aantal koorleden haakte definitief af omdat er niet gezongen mocht worden. Ouderen en mensen die tot de risicocategorie behoren bleven soms weg uit vrees met het coronavirus besmet te raken. Parochies begonnen tijdens de eerste coronagolf toen de kerken tijdelijk dicht gingen met het uitzenden van vieringen en catechese via streaming of andere kanalen. Daardoor konden gelovigen thuis de viering volgen en de geestelijke communie ontvangen. Er werden daardoor op sommige plaatsen meer mensen bereikt.”
Het landelijke kerkbezoek onder katholieken is nog steeds niet op het niveau van vóór corona. Het laatst bekende cijfer van mei 2022 laat zien dat 98.600 katholieken een viering in het weekend bezoeken. Dat is een schamele 2,7% van het aantal katholieken. Voor deze parochie is het beeld hetzelfde. Vóór covid-19 vierden veel meer mensen de zondag met de eucharistie.
Het kerkbestuur is zich bewust van de grote opgaven van de Kerk in Europa, in de Nederlandse kerkprovincie, in het bisdom van ‘s-Hertogenbosch. Deze parochie staat voor dezelfde hete vuren. Het oude is voorbij. Tegelijkertijd voelen wij de gezamenlijke verantwoordelijk om naar nieuwe wegen te zoeken om katholieke presentie ook in 2030, 2040 en zelfs in 2050 te hebben in Escharen, Gassel, Grave en Velp. Om deze verantwoordelijk te volle te nemen, zal het roer om moeten. De geloofsgemeenschap van de toekomst is een netwerk van gelovigen die - dorps- en stadsgrenzen overstijgend - samenkomen rond de H. Eucharistie, elkaar bemoedigen en ondersteunen, en zo de kracht vinden om de opdracht van Jezus Christus vervullen: de liefde van God centraal stellen voor iedere mens en dienstbaar zijn aan anderen in de gemeenschap.
“Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb. Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.” (Mt 28,19-20)
Onze zending - en dus de verantwoordelijkheid van ons doopsel! - serieus nemen, is niet vasthouden aan de plaatsen waar wij zijn, maar erop uittrekken om iedereen in Escharen, Gassel, Grave en Velp leerlingen van Christus te maken, zoals ook wij dat zijn - met vallen en opstaan. Dat betekent voor onze parochie dat er op korte termijn - met evangelische moed - maatregelen genomen móeten worden. Het doel daarvan is ondergeschikt aan de missie van de rooms-katholieke Kerk. Om de missionaire parochie te ontwikkelen en de sacramentele aanwezigheid in onze dorpen en stad zeker te stellen, zullen wij voorwaarden scheppen om de geloofsgemeenschap deze toekomst vol van christelijke hoop te geven.
Iedere andere keuze leidt niet tot het nemen van onze verantwoordelijkheid als christen-katholiek. De realiteit onder ogen zien is iets anders dan met lede ogen toezien hoe de Kerk in onze streken wegkwijnt. Ja, wij zien dat het aantal parochianen afneemt en er nauwelijks aanwas is. Ja, wij zien dat de betrokkenheid bij de parochie niet groter neemt, dat ons vrijwilligersbestand zowel vergrijst als krimpt. Ja, wij zien dat de financiële bijdragen - ‘levend geld’ - kleiner worden (mede als gevolg van de corona-, energie- en koopkrachtcrises). Maar nee, we leggen ons er niet bij neer. Wij doen wat in ons vermogen - en dus binnen onze cirkel van invloed - ligt. Tegelijkertijd zijn er volop tekens van hoop. Tijdens het synodale proces van paus Franciscus in deze parochie zagen wij ‘de levende Kerk in werking’ alsook de honger naar gemeenschap met God, de Kerk en met elkaar. Ook in Escharen, Gassel, Grave en Velp willen mensen groeien in geloof. Als wij de juiste - dappere! - keuzes maken is er volop reden om te geloven in groei. Op de eerste plaats is dat de persoonlijke groei van iedere gelovige die haar/zijn relatie met de drie-ene God verdiept en verrijkt.
De financiële situatie van onze parochie staat onder druk, met name door de kosten voor het instandhouding van kerkgebouwen. Van de totale uitgaven gaat zeker zestig procent naar beheer en gebouwen. Dit is niet realistisch, want een dergelijk uitgavenpatroon doet onrecht aan de primaire taak van de Kerk en dus ook van de parochie, die géén vastgoedorganisatie is tot instandhouding van kerken, overige gebouwen en religieus erfgoed. Hoe belangrijk deze taken zijn, het is niet ‘waartoe wij als Kerk op aarde zijn’.
Mede daarom heeft het bisdom van ‘s-Hertogenbosch reeds in 2012 besloten dat de kerken van Escharen, Gassel en Velp op termijn hun deuren zouden sluiten. Na de decentralisatie van kerksluitingsbeleid (2016) heeft het kerkbestuur hieraan echter vastgehouden. Hierover is van meet af aan klare wijn geschonken. Er zijn ‘parochievergaderingen’ over dit thema geweest in de dorpen (2014), de inwoners van Escharen, Gassel en Velp zijn opgeroepen restauratie- en onderhoudsstichtingen in het leven te roepen naar het voorbeeld van de Stichting Restauratie Sint-Elisabethkerk Grave (2016). Het gewenste resultaat is nimmer bereikt. Vanaf 2014 is er met de voormalige gemeente Grave gewerkt aan een ‘kerkenvisie’. Deze zag in 2021 pas het licht. Bij dit proces zijn van meet af aan de dorpsraden betrokken geweest. Tevens zijn parochianen bij voortduring opgeroepen zich actief uit te spreken over de toekomst van de kerken, waarbij niet is nagelaten hen te wijzen op de gezamenlijke verantwoordelijkheid in dezen. Onder andere daartoe voert het kerkbestuur halfjaarlijks overleg met de heemstichtingen, om zo - in gesprek met inwoners van de dorpen - verantwoording af te leggen over het beleid inzake lokaal religieus erfgoed. (Tijdens de coronapandemie zijn deze overleggen opgeschort. In 2022 zijn deze, gelukkig, weer hervat.)
Het kerkbestuur kiest nadrukkelijk voor de ‘mensen’ en hun zielenheil, en niet voor ‘stenen’. Pastoraat, in de breedste zin van het woord, in een missionaire en synodale parochie worden de ankerpunten voor de toekomst van het katholicisme in Escharen, Gassel, Grave en Velp.
Na een zorgvuldig afwegingsproces, dat reeds in 2012 is begonnen en voortdurend onder de aandacht is gebracht, is vastgesteld dat behoud en exploitatie van alle kerkgebouwen bestemd voor de Goddelijke Eredienst binnen de parochie een te zware belasting voor de toekomst met zich meebrengt, zowel pastoraal als financieel. Het is onvermijdelijk het thema kerksluiting nadrukkelijk te agenderen gedurende de looptijd van dit beleidsplan.
De stip op de horizon is op termijn te groeien naar één geloofsgemeenschap voor Escharen, Gassel, Grave en Velp met één kerkgebouw. De middeleeuwse Sint-Elisabethkerk is vooralsnog, vanwege historie, geografische ligging, vitaliteit, financiële betrokkenheid en facilitaire mogelijkheden, het meest geschikt is de centrale kerk voor de parochie te blijven. Het is te gemakkelijk en onrealistisch te denken dat (onmiddellijke) sluiting van de Sint-Elisabethkerk de grote (of grootste) financiële zorgen van de parochie wegneemt. Dergelijke uitspraken doen immers onrecht aan de belangrijkste taak van onze Kerk en parochie. Tegelijkertijd is het niet ondenkbaar dat de parochie ooit ook deze kerk moet loslaten en verlaten. Daarom ziet het kerkbestuur ruimte voor een tweede kerkgebouw waar gelovigen “van heinde en verre” kunnen samenkomen, te weten de voormalige kloosterkerk aan de Basilius van Bruggelaan te Velp.
De Kerk is geen gebouw, maar een gemeenschap van mensen met een missie. In dat laatste woord ligt ‘beweging’, erop uittrekken, dus besloten en daarmee het oude loslaten en het nieuwe - dat er al is! - omarmen. Het thema ‘kerksluiting’ gaat daarom aan deze parochie niet voorbij. In de periode 2023-2027 zoekt de parochie het interne gesprek over het vormgeven van kerkelijk leven buiten de bestaande kerkgebouwen; de dorpsraden van Escharen en Gassel wordt gevraagd, naar het voorbeeld van Velp, na te denken over de toekomst - lees: herbestemming van de H. Lambertus- respectievelijk H. Johannes de Doperkerk. Hiermee is overigens niet gezegd dat deze ‘dus’ gedurende de looptijd van dit beleidsplan hun deuren sluiten.
Toekomst van de kerken in Velp
Het grootste gedeelte van de onderstaande tekst is reeds in de eerste helft van 2022 openbaar gemaakt via de nieuwsbrief en de website van de parochie. Daarnaast heeft de volgende informatie deel uitgemaakt van het informatiepakket dat het kerkbestuur bezorgd heeft bij de parochianen uit Velp.
Liefst twee kerken binnen de parochie H. Elisabeth, patrones van de caritas, zijn opgenomen in het boek met de honderd mooiste kerken van Nederland. Naast de middeleeuwse ‘bisschopskerk’ te Grave is dat de kerk van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen van het voormalige “Emmaüs”-klooster van de minderbroeders kapucijnen te Velp. Dit klooster vormde lange tijd dé bakermat van de kapucijner presentie in Nederland. Klooster en kerk zijn niet slechts om cultuurhistorische en franciscaans-spirituele redenen belangrijk. Doorheen de tijd was dit voor katholieken en andere Godszoekers uit de wijde omgeving een toevluchtsoord waar God gevonden werd, in de sacramenten, mede op de voorspraak van Onze Lieve Vrouwe van Scherpenheuvel en de heiligen Franciscus en Antonius van Padua. Mede daardoor is er een sterke en doorleefde verbondenheid tussen de kapucijnen en de parochie gegroeid. Nooit werd er tevergeefs een beroep gedaan op de broeders. Toen vanuit de minderbroeders, gesteund door de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch, een beroep werd gedaan op de pastoor van deze parochie, heeft hij de liturgische en pastorale verantwoordelijkheid voor het kerkelijke leven in de voormalige kloosterkerk op zich genomen.
Proefperiode
De vorige pastoor is voortvarend aan de slag gegaan. Zo begon hij met het vieren van de eucharistie op dinsdag- en vrijdagavond en op zaterdagen en zondagen om 17.00 uur. Hij investeerde in de verering van Onze Lieve Vrouwe van Scherpenheuvel, waarvan een bijzondere beeltenis zich achterin de kerk bevindt. Ook uitvaarten en de bediening van de overige sacramenten werden toegestaan in de voormalige kloosterkerk. De hoop was dat hierdoor de reikwijdte van het kloosterkerk als vanouds regionaal zou worden, dus de parochiegrenzen overstijgend. Het kerkbestuur heeft de pastoor hierin gesteund en gefaciliteerd. Het was niet bereid huur te betalen voor het gebruik van de kerk, maar wel om de gebruikskosten (waaronder de kosten van kazuifels, liturgische materialen, energie, klein onderhoud enzovoorts) te dragen. Voor het kerkbestuur was niet alleen de ‘wederdienst’ aan de minderbroeders een argument, maar het grijpen van de kans om de vreugde van het evangelie te verkondigen onder een groter publiek dan slechts de eigen parochianen te grijpen.
Coronaperiode
Naast langdurige werkzaamheden op de route naar het Emmaüsklooster heeft de coronacrisis behoorlijk roet in het eten gegooid. Deze, en andere omstandigheden, waaronder het vertrek van de vorige pastoor, maakten dat (de huidige) pastoor en het kerkbestuur zich beraden op de voortzetting van de betrokkenheid bij de Onze-Lieve-Vrouwekerk in Oud-Velp.
Eind 2021-nu
Enkele recente, hoopgevende ontwikkelingen maken dat pastoor en kerkbestuur de samenwerking met de eigenaar van het kloostercomplex c.s. niet beëindigd hebben. De belangrijkste is de mogelijke hernieuwde presentie van de minderbroeders in Velp. De minister-generaal van de orde heeft een onderzoek naar de mogelijkheden daartoe gelast. De Nederlandse provincie was ooit één van de grootste. De kapucijner spiritualiteit op franciscaanse leest geschoeid, verdient een nieuwe kans om op eigentijdse wijze wortel te schieten. Of dit doorgang vindt en zo ja, of Velp de locatie wordt, is op dit moment niet duidelijk. Omdat Velp dé bakermat van de Nederlandse kapucijnen is en de laatste rustplaats van de minderbroeders, gooit dit klooster, als ‘stilste plekje’ van ons land hoge ogen.
Uitgangspunt
Het kerkbestuur staat zeer positief tegenover een eventuele terugkeer van minderbroeders kapucijnen. De parochie biedt samenwerking aan. Het is bereid om de voorbereidingstijd (tot de daadwerkelijke terugkomst) te overbruggen en, samen met de betrokken broeders, de vorm van samenwerking te bespreken. Hierbij kan tevens gedacht worden aan het ineenslaan van de handen waar het bezinning, catechese en andere evangeliserende impulsen betreft. Hierdoor wordt het plaatselijke overstegen. Door de hartelijke contacten met de orde en met de overige betrokkenen heeft de parochie het vertrouwen dat dit zeer succesvol kan zijn.
Proces
De bal ligt op de eerste plaats bij de orde van de minderbroeders kapucijnen. Als zij definitief voor een nieuwe lente in Nederland kiezen en daarbij in Velp neerstrijken, is de parochie bereid de verantwoordelijkheid voor het kerkelijk leven in de Onze-Lieve-Vrouwekerk te blijven dragen. De kloosterkerk hoeft dan niet door de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch aan de eredienst onttrokken te worden. Hiermee spreekt het kerkbestuur tevens de bereidheid uit de hieraan verbonden (gebruiks-)kosten te dragen. De financiële-kaderstelling dient op voorhand met het bisdom afgestemd te worden. De gesprekken hierover zijn gaande.
Gevolgen voor de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk
De Onze-Lieve-Vrouwekerk (Oud-Velp) en de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk liggen in hetzelfde dorp, dus vrij dicht bij elkaar. Beide kerken zijn te groot voor het aantal kerkgangers. In beide kerken is het aantal vrijwilligers klein en op leeftijd, waarbij de situatie van de dorpskerk, vooral sinds de opheffing van het gemengd koor, het slechtste is. De HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk is het grootste. Bij vieringen met weinig bezoekers voelt deze kerk leger aan dan de intiemere kloosterkerk. Laatstgenoemde kerk heeft grote, regionale uitstraling om naar buiten te treden. Zowel het klooster, als de kerk en haar barokke interieur (dat bij de honderd mooiste van het land behoort), hebben grote cultuurhistorische waarde en bovenlokale uitstraling. Het complex biedt meer ruimte om, in samenwerking met de kapucijnen, pastorale en evangeliserende taken te verwezenlijken. Ook andere activiteiten kunnen er probleemloos georganiseerd worden. De huidige dorpskerk heeft hiertoe nauwelijks of geen mogelijkheden, dat is op de eerste plaats een Godshuis. Bisdomstaf en kerkbestuur vinden het niet meer van deze tijd om in twee kerken binnen hetzelfde dorp liturgie te vieren.
In de eerste helft van 2022 is de dialoog hierover, op initiatief van het kerkbestuur, geopend. Vóór de zomer vond een oriënterend gesprek met belangstellende parochianen plaats. De vragen en opmerkingen zijn meegenomen in het vervolgtraject. Met een vertegenwoordiging van de Dorpsraad Velp is gesproken over de wederzijdse rollen en verantwoordelijkheden, zodat zowel het in- als het externe proces op een goede wijze vormgegeven zou worden. Voor de tweede openbare bijeenkomst zijn alle parochianen uitgenodigd, die uit Velp middels een persoonlijke brief met achtergrondinformatie. Tijdens dat samenzijn heeft het kerkbestuur het voorgenomen besluit tot sluiting van de HH. Antonius van Paduakerk aan de Tolschestraat openbaargemaakt en toegelicht. De aanwezigen hebben daarbij kanttekeningen geplaatst en vragen gesteld. Gedurende zes weken was er ruimte voor iedereen om een zienswijze in te dienen. Het aantal ingediende zienswijzen betrof negen (9). Eén reactie sprak zich tegen sluiting uit, de overige konden zich vinden in een keuze vóór de kloosterkerk. Allen benadrukten de noodzakelijkheid van een zorgvuldig proces.
In het eerste weekend van november is het besluit tot sluiting van de dorpskerk in Nieuw-Velp wereldkundig gemaakt via onder andere kansel, nieuwsbrief en website. Omwille van de gewenste zorgvuldigheid is een bezwaartermijn van zes weken ingesteld. Hierop kwamen geen (0) reacties.
In de tussentijd heeft het kerkbestuur gesproken met vertegenwoordigers van de Werkgroep Kerkenvisie Velp (onder de paraplu van de genoemde dorpsraad opgezet). Ook is er gesproken met de heemstichtingen van Escharen, Gassel en Velp over kerksluiting in het algemeen en de sluiting van de HH. Vincentius en Antonius van Paduakerk in het bijzonder.
Op 15 december 2022 heeft het kerkbestuur definitief besloten tot sluiting van de kerk aan de Tolschestraat en de Bisschop van ‘s-Hertogenbosch te verzoeken de kerk aan de Goddelijke Eredienst te onttrekken.
Verduurzaming prioriteit van beheer
Sinds enkele jaren is de Sint-Elisabethkerk een groene kerk. (bijgaand een logo)
Toch verdient verduurzaming grote aandacht. Het kerkbestuur heeft hier bij de Stichting Restauratie Sint-Elisabethkerk Grave op aangedrongen. De huidige parochiekerk moet zo spoedig mogelijk van het gas af. Hiertoe zijn de eerste stappen gezet. Hierbij wordt onder andere gekeken naar moderne infraroodpanelen. Ook wat de dorpskerken betreft wordt hiernaar onderzoek gedaan.
FINANCIËN en fondsenwerving
De parochie heeft een ANBI-status en publiceert dus jaarlijks financiële overzichten op de eigen website. Op deze wijze wordt niet alleen beantwoord aan een verplichting, maar tegelijkertijd inzicht gegeven in de exploitatie van de parochie als geheel. Al sinds enkele jaren is de parochie structureel verliesgevend. De coronacrisis heeft de financiële positie van de parochie drastisch verslechterd. Het gevolg is dat we jaarlijks het eigen vermogen moeten aanspreken. Uiteindelijk zal dit tot een onverantwoorde situatie leiden. Het kerkbestuur neemt haar verantwoordelijkheid om dit tij te keren.
(Bijgaand leest u tabellen rond Baten, Lasten en Resultaat over 2019 en 2020)
Begrotingsbeleid
Het vaste voornemen om met een echte begrotingscyclus te werken is in de periode 2012-2022 niet gehaald. Inmiddels zijn de eerste stappen in de goede richting gezet. Het is immers belangrijk te komen tot een sluitende exploitatie, waarin er méér geld naar de kerntaken van de parochie gaat en minder naar vastgoed & beheer. Het interen op vermogen dient een halt toegebracht te worden.
Actie Kerkbalans
(Bijgaand leest u tabellen)
De bovenstaande cijfers zijn reeds openbaar. Onder andere in diverse nieuwsbrieven medio 2022 is hiervan gewag gemaakt. In de eerste helft van 2022 namen iets meer dan 350 huishoudens deel aan de jaarlijkse Actie Kerkbalans:
Gelet op de kerncijfers en financiën kunnen we niet op de huidige voet verder. Er moet wat gebeuren om onze parochie toekomstbestendig te maken, willen we in 2027 een vitale geloofsgemeenschap kunnen zijn. Structureel zwarte cijfers in de exploitatie is het doel gedurende de looptijd van dit beleidsplan.
Het is belangrijk dat uit een substantiële stijging van ‘levend geld’ en met name de Actie Kerkbalans zichtbaar wordt wat het draagvlak in de parochiekern of bredere lokale gemeenschap is voor het kerkelijk leven dan wel de instandhouding van de kerken. Vanaf 2023 wordt gewerkt met streefbedragen. Gedurende het jaar wordt de tussenstand daarvan bekendgemaakt. Voor 2023 is dat 40.000 euro voor de Actie Kerkbalans. Dit is een forse uitdaging.
PASTORAAT en nieuwe evangelisatie
“Gaat dus en maakt alle volkeren tot mijn leerlingen
en doopt hen in de naam van de Vader en de Zoon en de heilige Geest
en leert hun te onderhouden alles wat Ik u bevolen heb.
Ziet, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld.”
(Mt 28,19-20)
Deze woorden van de Heer zijn in feite gericht tot leerlingen van alle tijden en van overal. Ook tot ons. Wij willen als gedoopten onze gemeenschap steeds opnieuw vorm geven.
Steeds opnieuw, omdat de tijden veranderen en wij ook. Dat betekent niet dat alles telkens anders moet zijn, maar wel dat we de belangrijke pijlers van onze geloofsgemeenschap telkens goed moeten bekijken. Hebben ze voldoende draagkracht? Kunnen we ze versterken? Moeten we ze vernieuwen? Gedurende de diocesane fase van paus Franciscus’ synodale proces hebben we alle parochianen en overige belangstellenden uitgenodigd hun dromen en ideeën over de toekomst van de Kerk kenbaar te maken. We hebben veel reacties gekregen, veel gediscussieerd en intensief overleg gevoerd. Met dit in ons achterhoofd hebben we een visie ontwikkeld op de toekomst van onze parochie. We hebben op basis van de vele gesprekken en overige input vijf pijlers vastgesteld waarop we de parochie willen bouwen:
- Het geloof vieren
- Vormen en verdiepen
- Gemeenschap van gemeenschappen
- Dienstbaar zijn
- Kom, zie en doe mee.
We willen een open, toegankelijke, missionaire en synodale parochie zijn: bij de tijd en dichtbij de mensen. Daarom is de vaststelling van het beleidsplan geen eindpunt van een proces, maar de start ervan.
Het geloof vieren
Het geloof vieren is een belangrijke pijler van onze geloofsgemeenschap. Het liefst vieren we de H. Eucharistie in volle rijkdom: door actief samen te zingen en te bidden, met een koor of een andere muzikale ondersteuning; door te luisteren naar de lezingen uit de H. Schrift en naar de uitleg, waardoor die oude teksten actueel worden; door stilte en bezinning en door het delen van Brood en Wijn, opgetild en getransformeerd tot het échte Lichaam en Bloed van Christus. Maar ook andere vormen van vieren (gebedsdienst, vespers, aanbidding) zijn mogelijk. Willen we ons geloof goed kunnen vieren, dan moeten we die vieringen goed voorbereiden, duidelijk tijd en plaats meedelen, het kerkgebouw mooi maken en mensen laten ervaren dat ze welkom zijn. Bij geloof vieren hoort ook dat we elkaar ontmoeten na de viering, samen koffiedrinken of iets eten; met de pastoor en met elkaar napraten over de inhoud van de viering. Dat zijn heel concreet vormen die het geloof vieren versterken.
H. Eucharistie
Jezus wil elke dag opnieuw in ons geboren worden opdat Hij in ons zijn geboorte tot voltooiing kan brengen tot op de dag van zijn wederkomst. We blijven samen de H. Eucharistie als bron en hoogtepunt vieren, uiteraard op de zondagen alsook doordeweeks.
Escharen: Sint-Lambertuskerk
Tweede zondag van de maand, 09.30 uur.
Gassel: Sint-Jan de Doperkerk
Vierde zondag van de maand, 09.30 uur.
Grave: Catharinahof
Dinsdagmorgen, 10.30 uur. Hierbij zijn ook kerkgangers van buitenaf welkom.
Grave: parochiekerk van Sint-Elisabeth Woensdag tot en met zaterdag, 09.30 uur Zondag, hoogmis om 11.00 uur.
Velp: O.L.V. Onbevlekt Ontvangen- of kloosterkerk
Zondag, 09.30 uur.
Vanaf 1 januari 2023 zullen er, minstens tot en met Pasen, alle zondagen (dus ook de tweede en vierde zondag) vieringen zijn in de kloosterkerk om 09:30 uur. Samenwerking met de minderbroeders kapucijnen maakt de wekelijke zondagsmis mogelijk.
Aanvangstijden zondagsmissen
Onderzocht wordt of een aanpassing van het vieringenrooster mogelijkheden biedt de eucharistievieringen toegankelijker te maken. Hierbij wordt gedacht aan:
HH. Missen op zondag om 09.00 en 10.30 uur (beide met aansluitend ontmoeting);
HH. Missen in Escharen en Gassel op zaterdag, in Grave en Velp op zondag;
HH. Missen op maandag- en dinsdagochtend in de Sint-Elisabethkerk, afhankelijk van de samenwerking, bijvoorbeeld, met de kapucijnen.
Gezinsvieringen, familie- en gezinspastoraat
Gezinsvieringen combineren we met voorbereiding communicanten en vormelingen van oktober tot en met mei. Iedere maand een viering speciaal voor gezinnen. Uiteraard is daarbij een ieder welkom. Aan het einde van het traject vindt een evaluatie met de ouders plaats. Idealiter vissen we uit deze vijver nieuwe mensen om mee te helpen met het familie- en gezinspastoraat voor het volgende jaar.
Samenwerking andere katholieke gemeenschappen als kans
De orde van de minderbroeders-kapucijnen (dus de provinciaal in Duitsland en de minister- generaal te Rome) overwegen een nieuwe start voor de kapucijnen in het Emmaüsklooster. Sinds juli 2022 woont en werkt de Duitse broeder Christophorus Goedereis in Velp. Hij
brengt daar een sabbatical door - maar is ook op een missie vanuit Rome om een nieuwe start voor de kapucijnen in Nederland te onderzoeken én voor te bereiden. Al sinds enige tijd kan hij zich een dergelijk nieuw begin heel goed voorstellen binnen onze parochiegrenzen.
Een eerste stap is dat vanaf januari 2023 iedere zondag een eucharistieviering zal zijn in de Onze-Lieve-Vrouwekerk van het klooster. Vooralsnog is dit tot Pasen 2023. Vóór die tijd is er meer duidelijkheid over de eventuele terugkomst van de kapucijnen.
Naast de kapucijnen willen wij ook graag in contact blijven met andere bewegingen binnen de katholieke kerk. Kunnen zij en wij iets voor elkaar betekenen. Op dit moment zijn gesprekken gaande met: Neocatechumenale Weg en Priesterbroederschap Sint-Petrus.
Vormen en verdiepen
Jezus spreekt over iedereen tot zijn leerling te maken. Om echt te groeien in ons geloof, moeten we het ook verdiepen. Daarom is catechese nodig voor kinderen en volwassenen. Ter voorbereiding op de Eerste Heilige Communie en het Vormsel; maar ook op andere momenten. Zoals de kindercatechese voorafgaand aan gezinsvieringen, lees- of gespreksgroepen, lezingen en cursussen. Er wordt binnen dit geheel nog geen onderscheid gemaakt tussen familie- en jongerenpastoraat. We willen hiermee ook vrijwilligers - jonger en oud - werven en vormen. Tevens is er een grote behoefte aan themabijeenkomsten om het geloof te verdiepen waarbij iedereen welkom is. Dat kunnen lezingen zijn, maar ook zeker ook andere werkvormen en projecten.
Website, nieuwsbrief, informatiepagina en tijdschrift
Via website en nieuwsbrief worden parochianen en overige belangstellenden op de hoogte gehouden over het reilen en zeilen van de parochie. Deze instrumenten willen we meer en meer gebruiken om het geloof - in de breedste zin - te verkondigen. Daartoe wordt de website in 2023 herzien. Tegelijkertijd vergroten we het bereik van de parochie door op gezette tijden een informatiepagina in Arena Lokaal te vullen. Daarnaast zal er bij gelegenheid een tijdschrift huis-aan-huis worden bezorgd om met prikkelende artikelen mensen tot nadenken te stemmen. Met behulp van oude en nieuwe media wil de parochie in contact treden met de seculiere wereld, al zal de Blijde Boodschap leiden tot tegenspraak en weerstand. Dat was immers in de tijd van Christus en de jonge Kerk niet anders.
Catechese
Naast prikkelende activiteiten voor randkerkelijken, is er dringend behoefte aan verschillende vormen van catechese. Dat is één van de belangrijkste conclusies van de synodale gesprekken in de Nederlandse kerkprovincie én in deze parochie. Naast de kindercatechese rondom de initiatiesacramenten wordt gekeken naar mogelijkheden voor separate activiteiten of bijeenkomsten voor ouders, rondom de doop, de eucharistie of het vormsel bijvoorbeeld. In de advents- en vastentijd zullen er telkens zes catechese- bijeenkomsten zijn. De onderwerpen zijn wisselend. Vanaf 2023 keren de catechetische filmavonden terug. Daarnaast zijn de nieuwe boekjes voor uitvaarten, ziekenzalving en doopsel voorzien van uitleg bij de verschillende onderdelen van de sacramenten (een soort “vierwijzer voor volwassenen”). Gebeds- en catechesekaartjes worden met enige regelmatig gedrukt.
Naast het bovenstaande aanbod, zijn - oude en nieuwe - mogelijkheden:
Katholiek, aangenaam Kennismakingscursus met het katholicisme (10 bijeenkomsten) Aangenaam katholiek Vervolgcursus in 4 (advent) en 6 (vasten) bijeenkomsten Psalmen 6 bijeenkomsten
Bijbelse catechese 6 bijeenkomsten - Genesis (advent)
- David
- Matteüs (A-jaar)
- Marcus (B-jaar)
- Lucas (C-jaar)
- Johannes
- Profeten
- Wijsheidsboeken
Sacramenten
- 6 bijeenkomsten over de sacramenten
- 1 tot 3 bijeenkomsten over de eucharistie (voor ouders/verzorgers communicanten)
- 1 bijeenkomst over het doopsel
Tweede Vaticaans Concilie 6 bijeenkomsten (over de inhoud en niet alleen ‘de geest
van het concilie’ inclusief synodaliteit en onderscheiding)
Spiritualiteit aan de hand van bekende heiligen en andere personen
(6 bijeenkomsten)
Woord van Leven
Hoe geef je het geloof handen en voeten in je dagelijks leven? Daar draait het om in de Woord-van-Leven-groep die in onze parochie actief is. Deze komt eens per maand bijeen. Het gesprek begint, onder het genot van een kopje koffie of thee, met een rondje: vertellen, delen van ieders “nieuws van de afgelopen maand”. Daarna volgt het lezen van het Woord van Leven: een zin uit de Bijbel met een korte uitleg – afkomstig van de Focolare-beweging. Tijdens de open dialoog wordt gedeeld hoe die zin in het concrete leven omgezet kan worden. Het is namelijk fijn om van elkaar te horen hoe eenieder ons geloof in praktijk brengt, in gewone en kleine dingen: thuis, in de familie, op werk, op school, in de winkel, of in het verkeer enz. Ook met deze groep gaan we verder op pad. Deelname van veel meer geïnteresseerde gelovigen is mogelijk en wenselijk.
Gemeenschap van gemeenschappen
Door de fusie zijn wij een gemeenschap van gemeenschappen geworden. Dat kan een gevaar zijn, maar is ook een kans. Het risico is dat elke gemeenschap op zichzelf blijft. Ondanks vele pogingen om ‘beweging’ tussen de toren van de Sint-Elisabethparochie mogelijk te maken, is daarvan nog beperkt sprake. De kans is dat we elkaar versterken en verrijken. Het is daarom belangrijk dat we meer gebruik gaan maken van elkaars kennis en ervaring. Daarom is het van belang dat we weten wat er in onze parochie gebeurt en dat we open staan voor anderen, voor beweging naar elkaar. Er kan uitwisseling van koren plaatsvinden.
Koren
Het parochieel beleidskader Zingt voor de Heer van ganser harte. Een nadere toekomst voor de koren (2016) - na uitgebreide gespreksronden met de koren van Escharen, Gassel, Grave en Velp totstandgekomen - onderdeel van het vorige beleidsplan wordt in de periode 2023-2027 herijkt.
Een kerkkoor is onderdeel van de parochie. Het kerkbestuur benoemt, vergoedt en ontslaat de dirigent en de organist. Het repertoire van het koor staat ten dienste van de liturgie. De liederen passen bij de teksten van het lectionarium (de lezingen van de betreffende zondag in het kerkelijk jaar) en dienen mede tot het mogelijk maken van aanbidding. De keuze wordt overlegd met de pastoor, die ambtshalve eindverantwoordelijke is voor het vieren van de liturgie zoals de Kerk dat vraagt. Het is belangrijk dat een koor de uitdaging aangaat het eigen repertoire vernieuwt en uitbreidt. Voor een koor met een ‘constant’ repertoire is wekelijks repeteren niet noodzakelijk. Vanwege de kwetsbaarheid van de koren en de waarschijnlijke beperking van het aantal kerken, is het - als gezamenlijke parochiegemeenschap! - samen kunnen zingen van nieuwe liederen belangrijk. Daartoe wordt de bundel Hij leeft! van de gemeenschap Emmanuel ingevoerd. Ook worden de ‘geoefende’ elementen van de eerste succesvolle koren-dag (september 2022) in de kerken van de parochie ingevoerd. Het betreft onder andere het steevast zingen van de acclamaties (antwoordpsalm, alleluia, voorafgaand aan het evangelie, tijdens het eucharistisch gebed, bij de zegen en zending). Deze ontwikkeling gaat hand in hand met het stimuleren van volks- of samenzang. De opleiding tot cantor wordt door de parochie vergoed.
Het beleid van het kerkbestuur is erop gericht dat uit vier afzonderlijke parochiekernen één geloofsgemeenschap groeit. Het is daarom belangrijk dat mensen elkaar leren kennen. Zij stimuleert dat door koren in te roosteren in Grave. Vanwege de coronacrisis is dit enkele jaren nauwelijks het geval geweest. Het is belangrijk dit ‘samen zingen’ van de koren uit te bouwen naar:
- Sint-Machutusbedevaart te Escharen (Tweede Pinksterdag);
- Sint-Antonius van Padua te Velp (13 juni, afsluiting van de Antoniusnoveen);
- O.L.V. Tenhemelopneming bij de Mariakapel te Gassel (15 augustus)
- Allerzielen te Grave (2 november)
- Sint-Elisabeth te Grave (17 november).
Basisscholen
In de periode 2023-2027 worden, wat de contacten met de scholen in Escharen, Gassel, Grave en Velp oude initiatieven hernieuwd en nieuwe gelanceerd. De band met het basisonderwijs verdient het om aangehaald te worden. Waar mogelijk wordt een pakket op maat aangeboden aan de (katholieke) basisscholen in de parochie. Zij worden uitgenodigd om in de advents- en kersttijd kerstkaarten voor zieken, ouderen en eenzamen te kleuren. Ook zijn scholen van harte welkom in de kerken om de kerststal te bezoeken. Om de blik van kinderen te verbreden is deelname aan de advents- en/of vastenactie een grote kans.
Dienstbaar zijn
Vanaf het begin hebben christenen voor elkaar gezorgd. We zijn elkaars naasten. We willen de noden binnen onze gemeenschappen proberen te verhelpen of te verlichten: mensen die eenzaam zijn, ouderen, zieken, alleenstaande ouders, vluchtelingen en mensen in armoede. Als geloofsgemeenschap kunnen we dienstbaar zijn aan de samenleving door samenwerking met maatschappelijke organisaties zoals bijvoorbeeld Voedselbank “Land van Cuijk”, “Grave Helpt”, Sociom en Stichting Welzijn Ouderen Grave. Met de Advents- en Vastenactie zorgen we dat mensen in andere delen van de wereld ook hulp krijgen. Het project Grannies2Grannies is hiervan een tastbaar voorbeeld. Het is wezenlijk voor de uitoefening van ons geloof door dergelijke goede werken het verschil te maken. We worden uiteraard gevraagd om nadrukkelijker in te spelen op de in de samenleving levende behoefte aan inspiratie en zingeving. Hiervoor zullen we nog niet-gebaande wegen moeten gaan.
